“Genderbewuste school? Ik zeg liever ‘unisex’”

“Als ‘genderbewust’ willen we ons niet profileren, wel als een school waar iedereen zichzelf kan zijn”, zegt directeur Tine Embrechts van basisschool K’Do in Antwerpen. Zonder veel gedoe maakte ze daarom komaf met aparte toiletten voor jongens en meisjes, Moeder- en Vaderdag en de Tiny’s in de schoolbib.

“Toen we in 2012 een nieuwe school startten, deden we dat met een open geest. We wilden vastgeroeste patronen in het onderwijs in vraag stellen. Niet alleen wat gender betreft; we houden rekening met álle vormen van diversiteit. We hebben bijvoorbeeld ook veel aandacht voor discriminatie, leerproblemen …”

“Maar in 2018 gebeurde er een incident waardoor we nog kritischer gingen kijkenhoe we als school met jongens en meisjes omgaan. De keuze tussen de jongens- en meisjestoiletten bezorgde een leerling uit het tweede leerjaar zoveel stress, dat hij in zijn broek plaste.”

Genderneutrale toiletten

“‘Waarom schaffen we de opdeling tussen jongens en meisjes niet gewoon af?’ opperde iemand op de personeelsvergadering. “Bij de kleuters zijn er ook geen aparte toiletten en kleedkamers, waarom zou dat in de lagere school plots veranderen?”

“We maakten er geen gedoe van, maar deden wel introductiegesprekken met de leerlingen. In het begin zorgde dat voor hilariteit. Plots gingen alle meisjes naar wat vroeger de jongenstoiletten waren en omgekeerd, ‘omdat het mocht’. Inmiddels is dat weggeëbd: nieuwe leerlingen weten niet beter dan dat ze naar elk toilet kunnen gaan.”

“In het secundair onderwijs is het natuurlijk een ander verhaal. En ook in de hogere leerjaren is het minder evident. Leerlingen die privacy willen, bijvoorbeeld omdat ze ongesteld zijn, mogen zich daarom omkleden in een apart kamertje. Maar dat is individuele privacy, we zetten niet alle meisjes samen.”

“Ook bij het schoolzwemmen lossen we het op met individuele cabines. Want de maatschappij is helaas nog niet mee. Verhuizen we straks naar een splinternieuw schoolgebouw, zie ik daar toch weer mannetjes en vrouwtjes op de deuren. Het is 2021!”

Dag van de Ouder

“Ook gezinnen zien er niet meer zo traditioneel uit als vroeger. We hebben leerlingen met 2 mama’s of 2 papa’s, of met plusouders. Kinderen die door hun grootouders worden opgevoed, of van wie de ouder alleenstaand is. Maar we vierden nog wel elk jaar de traditionele Moeder- en Vaderdag.”

“Natuurlijk hielden we, zoals de meeste scholen, rekening met die diversiteit. Op Moederdag maakt een leerling bijvoorbeeld 2 cadeautjes, of een cadeautje voor de oma… Toch stel je zo’n kind dan telkens voor een moeilijke situatie. Impliciet zeg je: jij bent anders dan de ‘norm’. Bovendien draaien die dagen, net als Valentijn, ook grotendeels om commercie.”

“Dus besloten we om als school niet langer aan Moeder- en Vaderdag te doen. In plaats daarvan vieren we ‘Dag van de Ouder’, op de derde donderdag van oktober. Alle ouders, voogden en verzorgers zijn dan welkom op school. We trakteren ze op koffie en een toonmoment: leerlingen dragen een gedicht voor, zingen een dank u-lied … “

“Met Dag van de Ouder zeggen we: iedereen telt mee. Alle gezinsvormen, maar ook alle culturen. Want we doen extra ons best om ook anderstalige ouders te betrekken, bijvoorbeeld met welkom-bordjes in alle moedertalen. Het is onze manier om als school ouders en verzorgers te bedanken voor de fijne samenwerking.”

“Themaweek? Onze leerlingen kiezen zelf hoe ze zich verkleden.”

“Ga je van mijn zoon een dochter maken?”

“Grote veranderingen kunnen weerstand oproepen als je ze niet goed kadert. Daarom lanceerden we de genderneutrale toiletten en Ouderdag aan het begin van het nieuwe schooljaar. Op de ouderavond lichtte ik onze nieuwe aanpak toe. Op dat moment struikelde niemand erover, integendeel: de eerste reacties waren juist positief.”

“K’Do is een muzische basisschool, veel van onze ouders werken in de creatieve sector en hebben een open geest. Eén mama was zelfs zo enthousiast, dat ze het nieuws deelde via Facebook. Toen barstte de mediabom en zat ik plots in tv-studio’s te vertellen over genderneutrale toiletten. Pas daarna kwamen er bezorgde ouders naar mijn bureau, met vragen als ‘Ga je van mijn zoon een dochter maken?’.”

“Door te luisteren naar hun zorgen, ontdekte ik dat ze het woord ‘genderneutraal’ verwarden met ‘transgender’. Zelf gebruik ik liever ‘unisex’, zoals bij kleding. Dat is een minder beladen term en ouders kunnen zich er iets bij voorstellen. Want we doen meer dan de sticker op een toiletdeur veranderen. Aandacht voor diversiteit zit ook in onze lesaanpak, materialen, hoe we leerlingen aanspreken …”

“We vulden de schoolbib met nieuwe verhalen waarin diversiteit normaal is.”

Ridders M/V/X

“Basisscholen werken vaak met thema’s die impliciet mannelijk of vrouwelijk zijn, zoals ‘ridders en jonkvrouwen’. Bij ons is dat ‘ridders m/v/x’ en kiezen leerlingen zelf hoe ze zich verkleden. Bij het schooltoneel geven we soms bewust de ‘mooie’ rol aan een jongen en de ‘stoere’ rol aan een meisje. En als leraren de klas opdelen, doen ze dat nooit op basis van geslacht.”

“Bestellen we nieuw speelgoed, dan doen we dat met een diversiteitsbril op. Leraren kopen ook roze auto’s en stoere poppenkleren. Of poppen met een bruine of zwarte huidskleur, want diversiteit is meer dan alleen gender.

“In de schoolbib brengen we ook wat meer diversiteit, want de Tiny’s en Jommekes van vroeger zitten vol met gender- en raciale stereotypen. Als leraren dat tegenkomen, dan kaderen ze die geschiedenis. Maar we zorgen vooral voor alternatieven. Het liefst verhalen waarin diversiteit normaal is. Omdat er in het prentje een vrouw achter de vuilkar loopt, bijvoorbeeld.”

“Ook als we iets doen rond beroepen, gaan we niet speciaal op zoek naar een brandweervrouw. Maar als we toevallig zo iemand kennen, waarom niet? Voor het thema ‘gezondheid’ vertelde een opa over zijn vroegere job als verpleger. Iedereen kan worden wat hij wil, dat willen we onze leerlingen meegeven. Daarom ben ik blij dat we ook 5 meesters in ons team hebben, en een juf die getrouwd is met een vrouw.”

Bron Klasse

“Iedereen kan worden wat hij wil, dat willen we onze leerlingen meegeven.”

Genderstereotiepe uitspraken

“Natuurlijk zijn we niet perfect. Ik betrap mezelf ook wel eens op een genderstereotiepe uitspraak. Laatst kwam een moeder haar babyzoontje showen. ‘Wat een stoere gast!’ floepte ik eruit. Over een meisje zou ik eerder zeggen dat ze ‘mooi’ of ‘schattig’ is. Waarom eigenlijk, baby’s zien er allemaal hetzelfde uit!”

“Ook onze leerlingen groeien op in een maatschappij die nog heel erg in hokjes denkt. Je ziet dat al in de kleuterklas. De jongste kleuters grijpen naar alle kleuren, maar bij de oudste kleuters hoor je plots ‘roze is voor meisjes’. Onze leraren reageren op zo’n uitspraak: ‘Roze is toch gewoon een kleur? Vroeger was roze misschien voor meisjes, maar héél vroeger was het juist omgekeerd!’”

“Ik denk wel dat alle leerlingen zich hier welkom voelen. Kinderen die in andere scholen ‘bijzonder’ zijn, kunnen bij ons zijn wie ze willen. De jongen die ooit in zijn broek plaste, leefde helemaal op. Hij kwam naar school met make-up en deed dat met zoveel flair, dat ook andere jongens in zijn klas met lipstick wilden experimenteren! Tijdens het schooltoneel schitterde hij in een tutu. Als ik een kind met zoveel zelfvertrouwen naar het secundair kan sturen, ben ik trots.”