Kinderen kunnen meedogenloze pesters zijn, maar volwassenen zijn zo mogelijk nog veel gemener

Drie kwelgeesten vertellen hoe ze het zover hebben laten komen.

Volwassen pesters

Het fenomeen pesten kennen de meeste mensen uit hun schooltijd, maar het beperkt zich niet tot de jeugd. Ook volwassenen pesten, in sportclubjes, families en zelfs op de werkvloer. Wordt pestgedrag bij kinderen tot op zekere hoogte nog door de vingers gezien, onder volwassenen is het ronduit onacceptabel. En toch gebeurt het. Wat kun je ertegen doen? Is de pestkop altijd de dader en de pispaal het slachtoffer, of liggen die zaken minder zwart-wit? En hoe zit het met omstanders die horen, zien en zwijgen?

Thuis

Judith (37): “Wij zijn thuis met drie zussen. Vrij uitgesproken types zijn we, en samen vormden we een drie-eenheid waar geen mens tussen kon komen. We hebben ook nog een broer. Toen hij twintig was, nam hij zij vriendin Ellen voor het eerst mee naar huis. Hij was helemaal weg van haar, maar wij zussen waren niet van haar gecharmeerd. In onze ogen was ze maar sloom en naïef. Ze zag er nooit leuk uit. Waar haalde ze in hemelsnaam die sullige kleding vandaan? Achter haar rug lachten we haar uit. Hoewel we het nooit met elkaar hadden afgesproken, begonnen we haar alledrie te pesten. Dat deden we door haar het idee te geven dat ze niet welkom was. Het waren kleine dingen, maar daarom niet minder gemeen. We nodigden haar niet uit voor onze jaarlijkse zussendag, verzonnen smoesjes om niet naar haar verjaardag te komen, belden op het laatste moment afspraken met haar af, en als ze in gezelschap iets vertelde, deden we net of we haar niet hoorden. Dat laatste was echt heel nasty: het enorme ongemak wanneer ze zich er bewust van werd dat ze tegen een muur praatte. En dat je daar dan ook nog van geniet! Ik weet zeker dat Ellen weleens bij mijn broer geklaagd heeft over ons gedrag. Hij heeft mijn oudste zus er zelfs een keer op aangesproken. Niet zozeer verwijtend, maar met de vraag of we meer ons best wilden doen om Ellen op te nemen in de familie. Uiteindelijk zijn we omwille van mijn broer ietsje bijgedraaid. De steken onder water werden minder, maar nu lieten we haar gewoon links liggen. Hun relatie hield uiteindelijk geen stand. Een half jaar nadat mijn broer het had uitgemaakt, werd hij ernstig ziek. Hoewel ze geen verkering meer hadden, bezocht Ellen hem maandenlang elke week in het ziekenhuis. Ze heeft hem nooit in de steek gelaten. Je kunt je voorstellen hoe erg ik me heb geschaamd over mijn gedrag tegenover haar.”

Op school

Jantien (32): “Als kind woonde ik in Amsterdam-Oost. We hadden het niet breed. Mijn vader dronk en mijn moeder, die de taal niet goed beheerste, had allerlei losse baantjes als schoonmaakster, waardoor er geen vast inkomen was. Toch stuurde mijn moeder me na de basisschool naar een kakschool in Zuid, in de hoop dat ik me aan mensen zou optrekken die het beter hadden dan wij en die als rolmodel konden dienen. Die gedachte was natuurlijk heel mooi, maar de uitwerking stukken minder. Ik was een buitenbeentje, simpelweg omdat ik kleding van de Wibra droeg en een paar afgetrapte gympen. Kinderen zijn keihard, halen hun neus voor je op als je niet in de juiste outfit loopt, zeker daar. Soms werd er gezegd dat ik stonk. Dat was ook zo. We hadden geen wasdroger, dus in de winter rook mijn kleding heel muf. Dat soort opmerkingen hakken er behoorlijk in. En thuis was de situatie niet veel beter. Er kwam wat verandering in toen mijn ouders uit elkaar gingen en ik samen met mijn moeder en zusje naar Zoetermeer verhuisde. Ik moest naar een andere school en had me voorgenomen dat ik het deze keer heel anders zou gaan aanpakken. Ik moest en zou populair worden. Onze financiële situatie was nog altijd slecht, dus van mijn looks, leuke feestjes of mooie spullen moest ik het zeker niet hebben. Ik was inmiddels een puber en probeerde indruk op mijn nieuwe klas te maken door heel brutaal te doen tegen de leraren en als eerste te gaan roken. Dat werkte. Ik werd die stoere meid met het Amsterdamse accent en kreeg aanzien. Maar die tegendraadse houding bood niet genoeg zekerheid en ik was als de dood dat ik alsnog door de mand zou vallen. Daarom begon ik anderen te pesten. Eén meisje heeft het bijzonder zwaar te verduren gehad onder mijn ‘bewind’. Van haar zwemkleding verstoppen tot haar brood weggooien: ik heb het allemaal gedaan. Het ergste was nog wel dat we op een gegeven moment een soort stripboekje hadden gemaakt met haar in de hoofdrol, dat we kopieerden en langs alle klassen lieten gaan. O, wat hadden we een lol. Ik stuurde haar ook geregeld gemene berichten via social media. Ik heb nooit gedacht aan de gevolgen als ze die aan haar ouders of aan docenten zou laten lezen. Dat deed ze toch niet, ze was veel te bang voor me. Ik werd vaak aangesproken door kinderen die het allemaal heel cool vonden wat ik deed. Ook al was ik er zelf toen eigenlijk allang klaar mee om haar te treiteren en begon ik het zielig te vinden. Maar gek genoeg durfde ik er niet mee te stoppen. Dit was mijn imago geworden en ik kon niet zomaar van een bitch in een aardig iemand veranderen. Inmiddels ben ik echt geen pester meer. Ik schaam me diep voor wat ik heb gedaan. Soms denk ik: wat als ik haar tegen zou komen? Zou ik haar dan aanspreken om mijn excuses aan te bieden?”

Tijdens werk

Klaske (35): “Ik werkte al vrij lang bij hetzelfde bedrijf, toen er tijdens mijn zwangerschapsverlof een dame werd aangenomen om ons salesteam te versterken. Ik moest nauw met haar gaan samenwerken en was er gepikeerd over dat dit zonder mij besloten was. Tijdens mijn verlof had ik voor mijn gevoel toch al veel gemist en ik voelde me gepasseerd. Dat was dus een slechte start. Toen ik Annemieke voor het eerst zag, dacht ik meteen dat de mannen haar op haar uiterlijk hadden geselecteerd; ze was zo knap en spontaan. Het werd opeens heel druk bij ons op de kamer, alsof iedereen een praatje wilde maken met die nieuwe, blonde collega. En ik? Ik was Klaske met tien kilo extra, die tweemaal daags in een kast moest kolven en intussen bij het meubilair hoorde. Mijn werkgever was lovend over Annemieke. Ze deed haar werk heel goed. Beauty & brains… Ik kon het niet hebben en begon in de wandelgangen over haar te roddelen. Het begon met kleine dingen, zoals zeggen dat ze te veel stond te kletsen bij het koffieapparaat, te vaak appte of soms toch wel slordig was. Juist omdat ik al zolang bij de zaak zat, geloofden mijn collega’s me. Als ik er nu over nadenk is het ongelooflijk hoe makkelijk mensen dingen voor waar aannemen. Het ging van kwaad tot erger met mijn pestgedrag. Een van Annemiekes taken was om de klantdossiers in orde te maken voordat onze vertegenwoordigers ermee op pad gingen. Die papieren legde ze een dag van tevoren klaar. Soms zorgde ik dat ze niet compleet waren, door er stiekem een formulier uit te halen, in mijn tas te stoppen en thuis weg te gooien. Natuurlijk kwamen collega’s vervolgens bij haar klagen. De momenten waarop haar wangen vuurrood werden en ze nerveus hakkelde dat ze echt zeker wist dat die papieren er moesten zijn, bezorgden mij binnenpretjes. Wanneer ik voor iedereen een stuk taart afsneed of lunch bestelde, vergat ik haar ‘per ongeluk’. Om dan poeslief sorry te zeggen. Heel flauw allemaal. Ik heb haar nooit gepest via sociale media, nee ik ging echt meer geslepen te werk. Haar appjes expres negeren bijvoorbeeld. Dan had ze me bijvoorbeeld een berichtje gestuurd dat ze wat later op kantoor zou zijn, maar had ik dat appje zogenaamd over het hoofd gezien, en haar boodschap dus ook niet doorgegeven aan onze leidinggevende. Ik vond het heerlijk als collega’s zich aan haar ergerden. Uiteindelijk heeft Annemieke haar ontslag ingediend. Ze had een betere baan aangeboden gekregen. Haar laatste werkdag viel precies op mijn thuiswerkdag. We hebben elkaar nooit meer gezien. Toch voel ik me nog steeds rot over de situatie. Ik vind het superkinderachtig wat ik heb gedaan: een ander zwartmaken om je eigen positie te versterken. Ik was gewoon zo jaloers.”

Pesten in cijfers

– 500.000 mensen (1 op de 8) worden jaarlijks gepest op het werk. 
– 20% van de bewoners in bejaardenhuizen (1 op de 5) wordt door medebewoners gepest. 
– 400.000 jongeren (1 op de 5) worden jaarlijks online gepest. 
– 1 à 2 leden van elk sportteam wordt gepest (op basis van CBS-cijfers wordt geschat gemiddeld 1 op de 10). 
– 2 tot 3 leerlingen (1 op de 10) per klas worden gemiddeld gepest, zowel op basisscholen en middelbaar onderwijs als op hoger onderwijs en universiteiten.

Waarom pesters pesten

“Als coach en trainer begeleid ik jongeren en volwassenen om vanuit hun kracht in het leven te staan en met hun unieke kwaliteiten de vaardigheden te ontwikkelen om elke situatie in het leven aan te gaan”, zegt trainer, coach en mediator Diana Renfurm. “Pestgedrag kom ik veel tegen in mijn werk. Er zijn verschillende manieren van pesten, van situaties manipuleren en anderen kleineren tot een persoon intimideren of nog erger, bijvoorbeeld in de vorm van fysiek geweld of mensen stelselmatig bedreigen, Dit laatste gebeurt ook vaak via sociale media. Wat die verschillende vormen met elkaar gemeen hebben, is dat ze worden toegepast om controle te krijgen over het gedrag van een ander. Degene die pestgedrag vertoont, doet dit vaak omdat hij of zij zich niet capabel genoeg voelt om met bepaalde situaties of emoties om te gaan. Op zich niet verwonderlijk, want dealen met ongemak wordt ons nauwelijks aangeleerd als kind. Pesten is dus een zelf aangeleerde vaardigheid die we als kind ontwikkelen en vervolgens soms meenemen in ons volwassen leven, simpelweg omdat het ons iets oplevert. Meer aanzien, een bepaald imago, een bondje sluiten, erbij horen. Pesten gebeurt vaak uit onmacht. Pestgedrag onder volwassenen verschilt daarin niet veel van dat op scholen. Veelal vestigt iemand die pest de aandacht op een ander om zelf nergens aan ten prooi te vallen of om uit het zicht te blijven. Omstanders spelen hierbij een wezenlijke rol, en zij zwijgen of participeren soms om dezelfde redenen. Ik generaliseer een beetje, want het pesten en de manier waarop dat gebeurt verschilt per situatie. Zo kun je niet zeggen ‘dit is nou typisch pestgedrag of dit is iemand die een makkelijk doelwit van pesterijen wordt.’ Vaak wordt er bijvoorbeeld gedacht dat het altijd onzekere types zijn die gepest worden, maar niks is minder waar. Mensen die heel content zijn met zichzelf of erg knap en getalenteerd zijn, kunnen als bedreigend worden ervaren. Ook zelfverzekerde types kunnen daardoor buitengesloten worden of de dupe worden van roddel en achterklap. In gesprekken merk ik dat mensen het meestal wel anders willen, maar het moeilijk vinden om hun ongewenste (pest)- gedrag te veranderen. In de praktijk blijkt dat dit alleen maar kan door te onderzoeken wat er aan jouw pestgedrag ten grondslag ligt. Mensen pesten niet uit luxe en het is niet dader versus slachtoffer. Daarom is het belangrijk om bij jezelf te rade te gaan waarom je kiest voor dit gedrag. Heb je het gevoel dat je de vaardigheden mist om te kunnen omgaan met een situatie die je lastig of confronterend vindt? Wil je begrijpen hoe je goed in je vel kunt zitten zonder daarvoor een ander te hoeven intimideren of kleineren? Wat ik iedereen wil meegeven, is om altijd zo zuiver mogelijk te kijken naar de intentie waarmee je iets doet. Iemand uit medelijden meevragen of op sleeptouw nemen, lijkt nobel maar is minstens net zo pijnlijk als pesten. De intentie is altijd voelbaar.”

Bron MarieClaire