Sociale veiligheid in hoger onderwijs: ‘Incidenten blijven onder de radar’

Het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO) kwam begin april naar buiten met een onderzoek waaruit bleek dat één op de vijf hbo- en wo-studenten weleens slachtoffer is geweest van een sociaal onveilige situatie zoals pesten, discriminatie of seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar dat maar liefst 64% van deze incidenten niet worden gemeld.

“Incidenten komen dus niet aan de oppervlakte, maar blijven onder de radar”, vertelt ISO-voorzitter Lisanne de Roos. En dat is kwalijk, vindt zij. Studenten weten vaak niet bij wie ze binnen de onderwijsinstelling aan kunnen kloppen of ze hebben het gevoel dat het incident niet ernstig genoeg zou zijn. “Ik vind dat een giftige cocktail waar kwetsbare slachtoffers in verloren kunnen raken”, aldus De Roos.

Dat meldingen niet worden gemaakt, komt voornamelijk door het gevoel van studenten dat het incident dat zij meemaakten niet ernstig genoeg zou zijn (84%). Andere redenen zijn het ontbreken van vertrouwen dat er iets met de melding wordt gedaan (17%) of dat men niet wist waar ze het incident konden melden (16%).

Tijd voor onderwijsinstellingen en de overheid om in actie te komen, vindt het ISO. “Het is heel belangrijk om te weten dat slachtoffers van deze incidenten het al heel moeilijk vinden om naar een vertrouwenspersoon te stappen”, aldus De Roos. “Je wil het zo laagdrempelig en toegankelijk mogelijk willen maken en het proces moet zo transparant mogelijk zijn. Studenten moeten van tevoren weten wat er precies gebeurt op het moment dat zij een vertrouwenspersoon benaderen.”

Ook Amnesty International maakt zich hard voor een veilige omgeving voor studenten. Met de #Let’sTalkAboutYES-campagne wil Amnesty een nieuwe wet die seks zonder wederzijdse instemming verkrachting noemt en als zodanig strafbaar stelt. Daarnaast heeft de organisatie een manifest opgesteld die hoger-onderwijsinstellingen kunnen ondertekenen waarin ze beloven meer verantwoordelijkheid te nemen en seksueel grensoverschrijdend gedrag tegen te gaan.

Uit een onderzoek op initiatief van Amnesty bleek vorig jaar al dat studenten die slachtoffer zijn geworden van grensoverschrijdend gedrag vaak niet weten waar of bij wie ze kunnen aankloppen op hogescholen en universiteiten. “Het manifest is opgesteld met studenten om onderwijsinstellingen tot actie te manen”, vertelt Martine Goeman van Amnesty International.

“Je wil natuurlijk dat hogescholen en universiteiten in gesprek gaan met studenten om te kijken: wat kunnen we nog meer doen en voelen studenten zich wel gehoord?”, legt Goeman uit. Ook het zichtbaar maken van de vertrouwenspersonen is erg belangrijk volgens Goeman. “Begin tijdens de introductieweken al met het duidelijk maken waar studenten terechtkunnen. Maar maak ook duidelijk wat studenten kunnen doen wanneer zij iets zien dat niet oké is.”

“Wat we zagen uit onze rondvraag bij studenten is dat in het geval dat een docent de dader was van grensoverschrijdend gedrag, de student minder vertrouwen had dat er wat met de melding gedaan werd”, vertelt De Roos. “Studenten zijn bang voor een belangenverstrengeling wanneer zij bij een collega van de dader moeten aankloppen voor hulp.”

Volgens De Roos bestaat er ook een gevoel van ‘het hoort erbij’ onder de studenten. Vooral pesten en discriminatie wordt ‘genormaliseerd’. “Het is wel lastig om zulke dingen hard te maken via ons onderzoek”, licht De Roos toe. “Maar uit de open antwoorden in de vragenlijst blijkt wel dat studenten vaak in het geval van bijvoorbeeld pesten het idee hebben dat er toch niets met zo’n melding wordt gedaan.”

“Communiceer duidelijk waar studenten terechtkunnen en maak de vertrouwenspersonen bekend”, adviseert De Roos. “Maak daarnaast ook het proces duidelijk. Wat gebeurt er wanneer een student de vertrouwenspersoon benadert?”

Goeman is het hiermee eens. “Ga als school het gesprek aan met studenten en docenten en maak aan de studenten vanaf dag één duidelijk waar studenten terechtkunnen met vragen of problemen, door de vertrouwenspersonen bijvoorbeeld een podium te geven tijdens introductieweken.”

Teresa Valle, een Portugese Political Science-student aan de Universiteit van Leiden en actievoerder voor Amnesty International, maakt zich al twee jaar hard voor veiligheid op instellingen voor hoger onderwijs. Ook zij merkt dat veel studenten niet goed weten bij wie ze aan kunnen kloppen over grensoverschrijdend gedrag. “Voordat ik me meer betrok bij Amnesty en de campagne wist ik zelf ook niet dat wij een vertrouwenspersoon hadden op school”, zegt Valle gekscherend.

“Een paar weken geleden kwam een medestudent naar ons #Let'sTalkAboutYES-team omdat ze slachtoffer was geworden van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ze wist niet waar ze naartoe kon voor hulp”, vertelt Valle. “Ik denk dat het best veel zegt wanneer studenten ons eerder vinden dan degene die ze professionele hulp aan kunnen bieden binnen de instelling.”

Valle pleit, naast meer transparantie van de vertrouwenspersonen binnen de instellingen, ook voor meer verantwoordelijkheid. “Onderwijsinstellingen zeggen dat bijvoorbeeld feestjes of activiteiten van verenigingen buiten het zicht van de onderwijsinstelling gebeuren en dat ze daarom geen verantwoordelijkheid dragen voor wat daar gebeurt. Ik vind dat instellingen wel degelijk verantwoordelijk zijn voor zaken als preventieve maatregelen en steun voor studenten die slachtoffer zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Of dat nou wel of niet op schoolterrein gebeurt."

Valle is van mening dat deze houding het alleen maar moeilijker maakt voor slachtoffers om naar vertrouwenspersonen te stappen. Op de vraag of ze denkt dat studenten hun onderwijsinstelling vertrouwen wat betreft het correct omgaan met meldingen van grensoverschrijdend gedrag antwoordt ze: “Ik denk dat er momenteel nog vooral wantrouwen heerst, zoals het onderzoek ook aankaart, maar dat dat grotendeels kan worden opgelost door meer transparantie van de vertrouwenspersonen.”

Desalniettemin zijn er inmiddels tien onderwijsinstellingen, waaronder Universiteit Leiden, die het #Let'sTalkAboutYES-manifest hebben ondertekend, wat volgens Valle al een stap in de goede richting is.

Bron: Interstedelijk Studentenoverleg/Amnesty International

Bron ISO