Dit 4-lademodel is slechts een structuur, want als school bepaal je welke maatregel hoort bij een bepaald soort ongewenst gedrag. Zorg ervoor dat je de juiste lade opent voor maatregelen: het wordt afgeraden om voor een overtreding maatregelen te nemen uit een lade die bij een andere categorie overtredingen hoort. Een instrument zoals een leerlingenvolgsysteem kan wel in meerdere lades voorkomen.
De auteur: Monique D’Aes, nu met pensioen en voorheen opleider bij de pedagogische ondersteuningsdienst GO!, heeft een methode ontwikkeld om de ernst van een overtreding vast te stellen en vervolgens op een passende en menselijke manier te handelen. Ze verdeelt overtredingen in 4 categorieën: 4 lades. Elke lade bevat verschillende maatregelen voor een passende reactie.
Lade 1
- Ernstige eenmalige overtredingen
altijd straf als signaal
- Bij een ernstige overtreding zoals vandalisme is een signaal naar buiten toe noodzakelijk
Je wilt laten zien dat de situatie serieus genomen wordt.
- Vanwege de ernst van de overtreding kan dit signaal alleen maar een straf zijn
Dat betekent niet dat deze straf zeer streng moet zijn; een ernstige overtreding vraagt niet per se om de zwaarste sanctie. Straffen zijn zelden effectief om gewenst gedrag te bevorderen. Naast de straf is het belangrijk om de leerling te begeleiden bij het aanpakken van de problemen die ten grondslag liggen aan de overtreding.
Mogelijke maatregelen - lade 1
- Materiële schade herstellen
- Herstel richting personen die schade hebben geleden
- Contract met begeleiding
- Werkstuk maken voor de school
- Tijdelijke schorsing met opdracht gerelateerd aan de aard van de overtreding
- Definitieve schorsing met doorverwijzing naar gespecialiseerde hulp
Lade 2
- Lichte eenmalige overtredingen
waarschuwen
- Kauwgom kauwen, eten in de gang, rommel achterlaten... soms worden er veel straffen uitgedeeld op school
Dit zorgt voor een onaangename sfeer en biedt weinig kans op succes. Bij lichte overtredingen die niet veel overlast veroorzaken, is een korte opmerking voldoende.
- Het rustig en duidelijk wijzen op het naleven van de regels is een vorm van contact
Leerlingen voelen dat je ze ziet en aandacht voor ze hebt. Als de overtreding toch escaleert, valt deze niet meer onder de tweede, maar onder de derde categorie (lade) en is een andere aanpak vereist.
Mogelijke maatregelen - lade 2
- Een gebaar zoals een duim omhoog of omlaag
- Een 'joker' inleveren
- Een kort gesprek
- Een stempel die pas gevolgen heeft bij een bepaald aantal
Lade 3
- Storende gewoontes
gewenst gedrag aanleren
- Als blijkt dat lichte overtredingen een slechte gewoonte zijn geworden, is waarschuwen niet langer voldoende
Ook aan waarschuwingen raakt een leerling gewend als er verder geen gevolgen zijn.
- Nakomen en strafstudies zijn nog steeds de meest gebruikte maatregelen bij het overtreden van klas- en schoolregels, ook al zijn ze niet effectief
Het is effectiever om overtredingen aan te pakken die specifiek zijn voor de leerling. Dit vraagt een grotere inzet, maar het resultaat is het waard. Individuele gesprekken met leerlingen en overleg met collega's zijn essentieel om de meest effectieve strategie te kiezen.
- Het besef van een leerling dat een leraar hem of haar waardeert en persoonlijk wil helpen tijdens de schoolcarrière is de beste motivatie voor gewenst gedrag op school.
Mogelijke maatregelen - lade 3
- Individueel stappenplan met verschillende kleine tussenstappen
- Duidelijke afspraken met positieve en negatieve gevolgen
- Vier-ogen-gesprek tijdens verplicht nakomen
- Kansen bieden om te 'schitteren' in de klas
- Kleine beloningen als het goed gaat
- Positieve leerlingenvolgsysteemkaart
Lade 4
- Veelvoorkomende ernstige overtredingen
herstel eisen
- Als iemand opzettelijk en vaak fysiek of mentaal anderen schaadt
moet de school laten zien dat ze dit serieus nemen. Het slachtoffer moet ook betrokken worden bij het zoeken naar herstel.
Mogelijke maatregelen in lade 4
- Herstelgesprek of herstelconferentie
- Antipest procedure
- Leerlingenvolgsysteemkaart
- Verplichte begeleiding door een buddy (vrijwillige leraar)
- Definitieve schorsing met doorverwijzing naar gespecialiseerde hulp
In het boek 'Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school' geeft Monique d’Aes veel voorbeelden uit haar lange ervaring als opleider in het voortgezet onderwijs. Ze legt stap voor stap uit hoe je dit 4-lademodel op school kunt introduceren. Het boek is uitgebracht door GO! in samenwerking met uitgeverij Politeia.