Pesten. Geen enkele leerkracht zit erop te wachten, maar in de praktijk komt het voor op elke school. Hoe kun je als leraar het beste omgaan met dit pestgedrag? En hoe maak je pesten bespreekbaar in de klas? Wij vroegen het aan Patricia Bolwerk, oprichter van Stop Pesten Nu.
Hoe kun je pestgedrag het beste signaleren?
‘Houd je ogen en oren goed open. Zie je dat de non-verbale communicatie van een leerling verandert? Dan weet je dat daar wellicht iets speelt en kun je beter toezicht houden. Wanneer je het pestgedrag zelf signaleert is het belangrijk om het klassikaal te bespreken. Vertel wat er aan de hand is en laat blijken dat je daardoor teleurgesteld bent. Hierbij hoef je de situatie niet te benoemen, maar laat je wel zien dat je het niet eens bent met het pestgedrag. Op deze manier hoef je niet veel tijd te besteden aan het uitvragen van de situatie, maar ga je wel in op het incident. De leerlingen zullen zich hierdoor gehoord en gezien voelen.’
Hoe maak je pesten in de klas bespreekbaar?
‘Het is slim om in het begin van het jaar gedragsafspraken te maken met elkaar. Hierin wordt opgenomen hoe je als klasgenoten met elkaar om moet gaan en vooral hoe niet. Dankzij deze afspraken geef je iedere leerling evenveel kans om aan deze verwachtingen te voldoen. Bedenk samen met de leerlingen welke ‘straffen’ je in de regels wilt opnemen. Bijvoorbeeld: een briefje meegeven aan ouders, het schoolplein vegen of even uit de schoolapp worden verwijderd. De gedragsafspraken kun je ook meegeven aan ouders zodat de afspraken voor iedereen duidelijk zijn. Benoem daarnaast dat iedereen verantwoordelijkheid heeft voor het pestdrag in de klas. Het is belangrijk dat de leerlingen voor elkaar opkomen, pestgedrag melden en elkaar niet buitensluiten. Bespreek eventueel dat deze regels ook na school blijven gelden in bijvoorbeeld de klassenapp.’
Hoe zit het met pesten in de klassenapp?
‘Het is belangrijk dat de leerlingen begrijpen dat online pesten ook pesten is. Bespreek met elkaar dat je het wilt weten als er iets in de klassenapp gebeurt, zodat je dit klassikaal kunt bespreken. Daarnaast is het goed om te benoemen dat je ook online voor elkaar kunt opkomen. Bijvoorbeeld door een emoticon af te spreken die leerlingen in de chatgroep kunnen sturen als ze merken dat iemand gepest wordt. Hiermee kunnen ze laten zien dat ze het niet fijn vinden wat er gebeurt en aan het gepeste kind laten zien dat ze achter diegene staan.’
Hoe kun je het gepeste kind helpen?
‘Ik zou het pesten in eerste instantie klassikaal als groepsproces aanpakken en niet afstappen op het gepeste kind. Als je gepest wordt wil je dat het pesten stopt, niet dat de andere kinderen gestraft worden. Zodra een leerling zelf bij je aanklopt over pestgedrag is het belangrijk om individueel een luisterend oor te bieden. Benoem dat je het goed vindt dat de diegene is langsgekomen. De belangrijkste vraag hierbij is: wat kan ik doen om je te helpen? Bedenk daarnaast zelf hoe je het pestgedrag in de klas in het algemeen kunt aanpassen.’
Hoe kun je het beste omgaan met pesters?
‘Stel een sanctie op het pestgedrag. Leg uit dat het niet oké is om te pesten en dat daar consequenties bij horen. Bijvoorbeeld door de pester een reflectieopdracht te laten maken. Daarnaast is het belangrijk om de helpende hand te bieden tijdens een individueel gesprek met de pester. Veel kinderen die pesten zitten met zichzelf en hun eigenwaarde in de knoei. Vraag wat er aan de hand is en waarom de pester dit gedrag vertoont. Ook aan de pester kun je vragen hoe je diegene het beste kunt helpen om ander gedrag te vertonen.’
Bron Kidsweek
|
Breng snel een bezoekje aan ...
Robbe werd jarenlang gepest door Xander. De juf en de school beseften de ernst niet van de situatie. Pestdeskundige Gie Deboutte en kinderpsychologe Marjan Gerarts leggen de mechanismen bloot van deze pestsituatie en geven tips.
Hou een oogje in het zeil op de speelplaats
De gepeste voelt zich in een oorlogssituatie, met de speelplaats als mijnenveld
Robbe “Haast elke speeltijd zochten ze me op. Ze scholden me uit tot ik boos werd, maar vaak gingen ze nog een stapje verder. Op een dag hoorde ik Xander roepen: “Zoek allemaal een stok om op Robbe te slaan!” Toen werd ik echt bang. Ik bleef de hele speeltijd in de buurt van de juf en hoopte dat ze niet zouden komen.”
Xander “‘Robbe hyper maken’, dat was ons favoriete spel. We noemden hem ‘vies’ en lachten met zijn kleren. Robbe heeft ook geen mama. Dus riepen we: “Natuurlijk heeft je mama je in de steek gelaten: je ziet eruit als een trol.” Hij werd dan rood en woedend en kwam achter ons aan. Dan begon hij die persoon te slaan en schoppen. De juf op de speelplaats gaf hem dan straf.”
“Kinderen die in de pestende rol zitten, hebben de neiging om hun daden te minimaliseren. Voor deze pesters is het een spel, ze beseffen niet wat hun gedrag doet. Maar Robbe lijkt bij momenten doodsbang. Ik vergelijk het soms met een oorlogssituatie: voor het slachtoffer lijkt de speelplaats een mijnenveld. Wees als leraar heel alert voor dit soort situaties.”
Gie Deboutte
Grijp altijd in. Verwacht niet van kinderen dat zij het zelf oplossen
“De rest van de klas moedigde de pestkoppen aan. Zij geven de pesters de status die ze zochten. Misschien kan je pestkoppen verantwoordelijkheden geven waardoor ze die status op een positieve manier versterken? Laat ze eens scheidsrechter zijn bij een voetbalwedstrijd op de speelplaats, de boeken verzamelen voor de bibliotheek, zorg dragen voor een ander kind …”
Gie Deboutte
Kinderen kunnen zich nog niet inleven
Marjan Gerarts - kinderpsychologe
Robbe “Ik had eigenlijk geen vrienden. De meeste klasgenoten lachten mee als de pestkoppen me lastigvielen. Michiel en Dorian zijn de enigen die nooit iets hebben gedaan. Maar ze hebben me ook nooit verdedigd.”
Xander “We vonden onszelf best stoer. Als wij ons spel met Robbe speelden, moesten de anderen steeds lachen. Het leek wel alsof onze klasgenoten voor ons supporterden. Soms vroegen ze zelfs of we het nog eens wilden doen.”
“Je kan niet verwachten dat andere kinderen tussenkomen. Zij weten ook dat ze een groot risico lopen om zelf gepest te worden. Het zijn de volwassenen die moeten ingrijpen. Kinderen hebben ook de vaardigheden niet om zich in te leven, dit soort complexe situaties te begrijpen en alleen op te lossen.”
Marjan Gerarts
Neem de situatie ernstig en luister
Robbe “Vorig jaar lag papa in het ziekenhuis. De pesters waren dit te weten gekomen. Ze riepen: “Je papa rookt en gaat dood en dat is zijn eigen schuld!”. Ik werd woedend. Tot dan had ik niemand verteld over het pesten. Ik dacht dat ik het dan alleen erger zou maken. Maar nu waren ze te ver gegaan. Ik ging naar de juf en zij stuurde de pesters naar de directeur.”
Xander “Tijdens de speeltijd daagden we hem uit: “Je papa gaat dood!” Robbe werd meteen gek. Hij ging naar de juf en ze stuurde ons allemaal naar de directeur. Hij was natuurlijk erg boos. We moesten beloven dat we Robbe met rust zouden laten.”
Kinderen zijn bang voor de gevolgen als ze hun verhaal vertellen aan ouders of leraren
“De juf besefte de ernst niet van het pestprobleem. Dit bevestigt dat leraren de kans moeten krijgen om zich bij te scholen over de complexiteit van pestproblemen. Zo kunnen ze pesterijen sneller detecteren en weten ze hoe ze de verschillende soorten leerlingen moeten benaderen.”
Gie Deboutte
“Robbe heeft heel lang niemand verteld over het pesten. Dat hoor ik vaak van kinderen. Ze zijn bang om het aan hun ouders of leraar te vertellen omdat het volgens hen niets oplost. Of dat leraren boven hun hoofd gaan handelen. Soms vinden ze het veiliger om hun verhaal te vertellen aan hun huisdier of knuffel, want die vertelt niets door. Luister dus naar kinderen en beloof dat je geen stappen onderneemt zonder dat je hen erbij betrekt.”
Marjan Gerarts
Leer kinderen zich inleven in de ander
Pesten moet je zo snel mogelijk stoppen
Robbe “De volgende dag stonden ze daar om mij een lesje te leren. Een paar weken later heb ik alles aan papa verteld. Hij was boos en verdrietig. Hij ging naar school en vroeg om mij te helpen. De pesters en ik hebben daarop in de kring gepraat met een vrouw van het CLB. De pesters hebben zich verontschuldigd. Ze beseften niet hoeveel pijn het pesten deed.”
Xander “Enkele weken later riepen mijn ouders mij aan tafel. Ze hadden een gesprek gehad op school… “We begrijpen niet dat jij zoiets doet”, bleven ze herhalen. Ik heb toen veel nagedacht. Eigenlijk wist ik niet eens waarom dat zo’n leuk spel was. Tijdens het kringgesprek vertelde Robbe hoe slecht hij zich al jaren voelt door ons. Daar hebben we nooit bij stilgestaan. Ik voelde me vreselijk en heb er nog steeds veel spijt van. Maar Robbe heeft ons toch vergeven, denk ik.”Marjan Gerarts:
“Toen de school eenmaal op de hoogte was, reageerde die wél goed. Ze zorgden ervoor dat het pesten zo snel mogelijk stopte door de kinderen te confronteren met elkaars gevoelens.”
Zorg voor gepesten én pesters
Laat de pestkop zijn schuld zelf inlossen
Robbe “Intussen heb ik ook een assertiviteitscursus gevolgd. Daar leerde ik om mijn gevoelens te tonen. Ik durf nu opkomen voor mezelf en weet dat ik evenveel waard ben als de rest van de klas. Papa is trots op mij. Hij zegt: “Jij bent gelukkig met kleine dingen. Dat maakt jou sterk.” Hij heeft gelijk.”
Xander “We spelen nu samen op de speelplaats en op de tekenschool ga ik elke keer naast Robbe zitten. Hopelijk blijven we vrienden, want eigenlijk is Robbe een hele toffe gast.”
“Xander begrijpt dat hij fout zat en nu zijn hij en Robbe weer vrienden. Toch merk je dat de pestkop zich nog slecht voelt. Je moet hem niet extra straffen, maar geef hem wel de kans om de verhouding met Robbe min of meer in evenwicht te brengen. Ze kunnen hier samen over nadenken of Xander kan voorstellen doen aan de leraar. Zolang hij zijn schuld maar kan aflossen.”
Gie Deboutte
“Robbe heeft achteraf wel de juiste ondersteuning gekregen. Hij leerde het pesten plaatsen en werkte aan zijn zelfvertrouwen. Daardoor kon hij groeien als mens.”
Marjan Gerarts