Cyberpesten stoppen met een goed verhaal:

Stel je voor: je loopt door de drukke gangen van een middelbare school. Samen met je vrienden Jasmine, Jonathan en Max klets je over de les van vanmorgen en wat er in de groepschat rondgaat. Dan breekt de wiskundeles aan. Terwijl de docent met de les begint, komt een nieuw gezicht de klas binnen: Ayla. Ze is slim, maar omdat ze nieuw is in de klas, merk je dat ze kwetsbaar is. Al snel maken je vrienden ogenschijnlijk onschuldige grapjes, waar Ayla ongemakkelijk om lacht.

Maar het duurt niet lang totdat de grappen scherper en venijniger worden. Online begint haar naam vaker op te duiken, niet altijd op een leuke manier. Een intieme foto die rondgaat, een kwetsend bericht in de groepschat. Niemand lijkt er echt iets van te zeggen.

Nee, dit is geen script voor een nieuwe tv-serie over het voortgezet onderwijs. Dit is de start van een interactief verhaal over cyberpesten. Een verhaal waarin jij – als ‘speler’ – bepaalt hoe het verloopt. Jouw keuzes maken het verschil: help je iemand die buitengesloten wordt? Spreek je je uit als een kwetsend bericht viraal gaat? En welke rol neem jij aan binnen de sociale dynamiek van de klas?

Door het spel te spelen, ervaar je hoe groepsdruk werkt en hoe pesten diepe sporen achterlaat. Maar vooral: je leert hoe je als omstander wél iets kunt doen tegen cyberpesten.

In dit interview spreekt Univers met twee onderzoekers achter deze unieke game-ervaring: Renske van Enschot en Sara Pabian, beiden universitair docent bij Communicatie- en Informatiewetenschappen. Zij werkten in een multidisciplinair team samen met wetenschappers Jan de Wit, Thorsten Erle, Marije van Amelsvoort, Eefje van Moorsel en Bianca Sips. Hoe kan deze interactieve manier van leren bijdragen aan een veiliger online klimaat?

Wat hebben jullie precies onderzocht?

Van Enschot: ‘Verhalen spelen al eeuwenlang een belangrijke rol in hoe we informatie delen en leren. In dit project gebruiken we digitale media om een verhaal over cyberpesten op een nieuwe manier te vertellen: we vragen de lezer om niet alleen passief te luisteren, maar ook actief mee te doen. Door zelf keuzes te maken, wordt het een interactieve ervaring die lijkt op een game.

‘Voor ons onderzoek bezochten we brugklassen en tweede klassen en vroegen we leerlingen om ons verhaal door te nemen en een vragenlijst in te vullen. Niet alle leerlingen lazen ons interactieve verhaal; in sommige klassen lazen leerlingen een traditioneel verhaal over cyberpesten, terwijl anderen een platte, informatieve tekst kregen. Zo konden we vaststellen hoe effectief het interactieve verhaal was.  

‘Leerlingen die het interactieve verhaal speelden, gaven aan beter te begrijpen hoe ze in zo’n situatie moesten handelen. Ze voelden zich meer voorbereid om in te grijpen of steun te bieden, in tegenstelling tot de leerlingen die alleen een traditioneel verhaal of informatieve tekst lazen.’

Wanneer spreken we van cyberpesten?

Pabian: ‘We spreken pas van cyberpesten wanneer de dader de intentie heeft om iemand te kwetsen. Als iemand een vervelende opmerking maakt zonder dat het de bedoeling is om te kwetsen, is dat geen cyberpesten. Dan gaat het eerder om ongepast gedrag, waarbij de dader zich niet bewust is van de impact van zijn of haar woorden in die context.

‘Daarnaast moet het ongepaste gedrag herhaaldelijk plaatsvinden. Een eenmalig kwetsend bericht valt niet direct onder cyberpesten. Maar wanneer iemand systematisch wordt aangevallen of buitengesloten, spreken we wél van cyberpesten.

‘Ook speelt machtsongelijkheid vaak een rol. Daders hebben bijvoorbeeld een sterke positie binnen een groep, terwijl het slachtoffer juist kwetsbaarder is. In het interactieve verhaal zien we dat terug bij Ayla, de nieuwe leerling die haar plek in de klas nog niet had gevonden. Zij wordt gepest door klasgenoten die al goed in de groep vallen. Dat machtsverschil maakt het voor haar nog moeilijker om zich te verweren.’

Hoe vaak komt cyberpesten voor?

Pabian: ‘Het is een groot en veelvoorkomend probleem, vooral onder kinderen en jongeren. We weten uit recente studies dat een op de tien jongeren tussen de tien en veertien jaar de afgelopen drie maanden te maken heeft gehad met cyberpesten.

‘De gevolgen zijn niet te onderschatten: angst, depressies en sociale terugtrekking kunnen jongeren ernstig belemmeren in hun ontwikkeling. De digitale wereld is nu eenmaal een vast onderdeel van het leven van jongeren, maar het is essentieel dat zij zich daar veilig in kunnen bewegen; sociale interactie – zowel online als offline – is cruciaal voor een gezonde groei.

‘Als omstander heb je meer invloed dan je denkt. Toch grijpen de meeste mensen niet in bij online pesten. Voor een slachtoffer voelt dat als stilzwijgende goedkeuring, wat de pijn en eenzaamheid alleen maar vergroot. Cyberpesten gebeurt vaak in het openbaar, met veel getuigen. Daarom is het cruciaal om juist de omstanders in actie te laten komen.’

Hoe helpt deze interactieve game scholieren om cyberpesten beter te herkennen en erop te reageren?

Van Enschot: ‘Het kan enorm effectief zijn. In ons interactieve verhaal nemen leerlingen deel onder hun eigen naam, maken ze keuzes vanuit het perspectief van een omstander en worden ze direct geconfronteerd met de gevolgen van die keuzes. Dit maakt iemand veel meer verantwoordelijk voor de beslissingen, omdat je zelf de impact ervan ervaart.’

Pabian: ‘Een van de grootste uitdagingen is dat jongeren vaak niet weten hoe ze als (digitale) omstander moeten reageren. Het interactieve verhaal leert hen herkennen wat online pestgedrag is en ook hoe zij er als omstander op een effectieve manier op kunnen reageren.

‘Globaal betekent dat: niet agressief reageren, maar bijvoorbeeld het probleem rapporteren bij een socialmediaplatform of hulp zoeken bij een volwassene. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat dit soort positieve omstanderacties cyberpesten kan verminderen of zelfs stoppen.’

Ontdekken hoe jij als omstander het verschil kunt maken bij cyberpesten? Of nieuwsgierig naar het interactieve verhaal? Neem een kijkje op: tiltale.com/cidn

Bron Univers