Dit zijn de 14 vernietigende conclusies uit het rapport over de cultuur bij de NPO

De commissie-Van Rijn schetst een vernietigend beeld van de werkcultuur bij de publieke omroep. Liefst driekwart van de medewerkers heeft pestgedrag ervaren, ook is geregeld sprake van racisme en discriminatie. Jonge vrouwen en homoseksuele mannen worden als lustobject benaderd, presentatoren vertonen ‘zonnekoninggedrag’ en jonge moeders krijgen ‘moederschapsstraf’. Matthijs van Nieuwkerk was inderdaad fout en omroep WNL springt er negatief uit.

Bijna tweehonderd (oud-)omroepmedewerkers deelden het afgelopen jaar hun persoonlijke ervaringen met de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO). Tweeduizend (ex-)medewerkers van de NPO vulden verder een vragenlijst in. Hun ervaringen liegen er niet om, blijkt uit het 204 pagina’s dikke rapport dat donderdagmorgen werd gepubliceerd. Dit zijn de belangrijkste uitkomsten:

1. Driekwart van de 190 medewerkers maakte pesten mee

De commissie Van Rijn: ,,Zij gaven aan dat hen kansen in het werk zijn ontnomen - zoals doorgroeien naar andere functies, het passeren voor promoties - waarbij hen ook kansen zijn aangereikt enkel om ze later weer weg te nemen.” Andere voorbeelden: pestgedrag op persoonlijke kenmerken zoals gewicht of uiterlijk, en het tegenwerken van re-integratie.

2. Bij de NOS is pesten en intimidatie aan de orde van de dag.

Bij NOS Nieuws en NOS Sport wordt nog meer gepest dan bij de rest van de publieke omroep. 85 procent van de medewerkers (Sport) en 83 procent (Nieuws) zegt het afgelopen jaar met pesten in aanraking te zijn gekomen. Ook intimidatie lijkt bij NOS Sport aan de orde van de dag. 56 procent van de medewerkers die meewerkte aan het onderzoek, zegt het te hebben meegemaakt. Bij de rest van de publieke omroep is dat 26 procent.

3. Seksuele grappen op de werkvloer vaak gemaakt

In de gesprekken noemden medewerkers voorbeelden van seksuele opmerkingen die zich vaak direct richten tot een persoon. ,,Denk bijvoorbeeld aan “je broek zit heel leuk strak”, “wil je mijn wortel zien?”, “heb je weleens geneukt?”, “waarom heb je dat rokje van vorige week niet aan?”, vrouwelijke collega’s aanspreken als “poesje”, en vragen aan vrouwelijke collega’s “wie zou je liever pijpen, mij of …?” Medewerkers die zich zichtbaar ongemakkelijk daarbij voelden werden preuts of verlegen genoemd. Seksuele opmerkingen richtten zich doorgaans op personen, maar vonden ook meer publiekelijk plaats op de werkvloer, met name onder mannelijke medewerkers.

4. Jonge vrouwen en homoseksuele mannen als lustobject gekeurd

,,Meerdere medewerkers spreken over situaties waarin met name vrouwen, maar ook jonge (homoseksuele) mannen worden ‘gekeurd’ en ‘geselecteerd’ op basis van hun uiterlijke verschijning in plaats van hun werkgerelateerde capaciteiten.” Vaak genoemde voorbeelden zijn dat vrouwelijke medewerkers voor kantoorfuncties zijn aangenomen, omdat ze er aantrekkelijk uitzien. ,,Een diverse malen genoemde uitspraak in dit verband: ‘Ze functioneert niet, maar ik vind haar wel leuk om naar te kijken. Dus ze mag blijven’.’’

5. Seksuele avances naar vrouwen en homoseksuele mannen

De commissie Van Rijn: ,,Voorbeelden hiervan zijn: het herhaaldelijk verstrekken van uitnodigingen naar andere locaties dan de werklocatie: een hotel, thuis, een natuurgebied, een fotostudio waarbij het onduidelijk was of het om een werkafspraak ging; vragen om bij medewerkers thuis langs te mogen komen, vragen om een keer af te spreken voor een drankje, vragen aan medewerkers of ze mee willen rijden met de intentie tot seksueel contact, en aanhoudend flirten tijdens het werk. Toespelingen vinden daarbij in persoon plaats, maar ook via berichtjes of appjes.”

6. Ruim 55 procent van de omroepmedewerkers ervaarde seksisme

,,Uit de gesprekken blijkt dat uitingen van seksisme zich voordoen op de werkvloer, maar soms ook daarbuiten. Hierbij is vaak sprake van significante leeftijdsverschillen - in sommige gevallen meer dan veertig jaar - en machtsverschillen tussen diegenen die het overkomt en de agressors.’’ Seksistische uitingen zijn met name afkomstig van mannen, aldus de commissie. ,,Daarnaast is er ook een klein aantal meldingen over vrouwen die zich vanuit een ongelijkwaardige machtspositie seksistisch uiten tegenover andere vrouwen of hun werk saboteren.’’

7. Discriminatie komt regelmatig tot vaak voor

Een kwart van de medewerkers stelt discriminatie te (hebben) ervaren. Discriminatie vindt plaats ‘op basis van spraakaccent, lichamelijke of verstandelijke beperking, het hebben van een GGZ-geschiedenis, lichaamsbouw, sociale klasse of leeftijd’.

8. Medewerkers van kleur ervaren racisme

,,Meerdere medewerkers van kleur geven aan dat zij bij de publieke omroep niet als gelijke te worden beschouwd.” Racisme vindt plaats via expliciete woordkeuze, gebruik van bijnamen, racistische opmerkingen en uiterst racistische en denigrerende grappen, al dan niet in het bijzijn van het slachtoffer. Medewerkers van kleur stellen dat er weinig ruimte is voor mensen die afwijken van de norm, en dus ‘anders’ zijn.” Resultaat is dat zij veelal in lagere functies werken, constateert de commissie Van Rijn. ,, Als journalist of redacteur van kleur worden journalistiek-inhoudelijke bijdragen pas serieus genomen als ze het beeld van de status quo bevestigen. Medewerkers van kleur voelen zich structureel onderschat, zo blijkt uit de gesprekken.

9. Non-verbale intimidatie komt veelvuldig voor

,,In de gesprekken zijn vele voorbeelden genoemd van non-verbale intimidatie, zoals het slaan met deuren, het slaan op tafels, het trappen tegen voorwerpen zoals prullenbakken en stoelen, en het gooien met voorwerpen zoals telefoons, glazen, stoelen en kantoorartikelen.” Ook zijn incidenten benoemd waarin agressors bij mensen thuis zijn langs geweest, naast medewerkers zijn gaan zitten om hen te wijzen op iedere kleine fout in hun werk en het werk van medewerkers voor hun neus in de prullenbak gooiden.”

10. Diverse voorbeelden van fysieke intimidatie

Verschillende uitingen hebben zich voorgedaan: ,,collega’s die bij hun keel gegrepen zijn, collega’s die over tafel getrokken werden, collega’s die tegen de muur gedrukt zijn, neus aan neus staan met collega’s, collega’s die fysiek tegen de grond geduwd zijn, collega’s die in hun gezicht gespuugd zijn, en collega’s die aan hun arm vastgepakt zijn.”

11. Zwangere vrouwen en jonge moeders worden gediscrimineerd

Vrouwelijke medewerkers melden diverse voorbeelden van zwangerschapsdiscriminatie, waaronder ,,het (dreigen met) ontslag vermoedelijk vanwege zwangerschap of kinderwens en het uitspreken van beperkingen op zwangerschap door op de werkvloer te verkondigen ‘dit seizoen mag niemand meer zwanger worden’.

,,Ook zijn meldingen gedaan van de zogenaamde ‘moederschapsstraf’, waarbij de wettelijke rechten van moeders met jonge kinderen, zoals de aanpassing van werktijden of extra pauzes om tijdens de eerste maanden borstvoeding te geven, lastig of onmogelijk werden.

12. Dj’s en presentatoren zijn ‘zonnekoningen’

,,Vooral bij dj’s en presentatoren herkennen geïnterviewden ‘egocentrisch leiderschap’. Zij worden beschreven als narcisten, zonnekoningen. De dj’s en presentatoren wanen zich onaantastbaar, omdat ze door de directie vaak bijzondere privileges en een grote status kregen toegekend.”

13. Matthijs van Nieuwkerk gedroeg zich grensoverschrijdend

DWDD-presentator Matthijs van Nieuwkerk wordt in het bijzonder uitgelicht. De commissie herkent in zijn gedrag twee patronen. De eerste: ‘frequente, disproportioneel heftige en negatieve verbale uitlatingen’. De tweede: onvoorspelbaarheid in Van Nieuwkerks gedrag, zowel richting personen als op inhoud. De commissie sprak ook met Van Nieuwkerk zelf. Die stelt zich niet bewust te zijn geweest van de druk die medewerkers door zijn gedrag voelden. Ook herinnert hij zich niet dat hij is aangesproken op zijn gedrag.

14. Omroep WNL springt er negatief uit

Omroep WNL springt er in het onderzoek-Van Rijn negatief uit. 29 procent van de WNL-medewerkers die de vragenlijst van de commissie invulden, gaven hun werktevredenheid een rapportcijfer van 5 of lager. Bij de andere omroepen was dit 9 procent.

Bron: AD