Het opstellen van een doordacht sanctiebeleid is een uitdaging voor elke school. Hoe reageer je consequent en passend op grensoverschrijdend gedrag zonder willekeur of ongelijkheid? Monique D’Aes, voormalig opleider bij de pedagogische ondersteuningsdienst GO!, biedt met haar 4-lademodel een oplossing die zowel praktisch als mensgericht is. In haar boek Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school beschrijft ze hoe scholen het model kunnen toepassen om gedragsproblemen effectief en rechtvaardig aan te pakken.
Download voorbeeld 4 laden sanctiemodel
Wat is het 4-lademodel?
Het 4-lademodel is een hulpmiddel om overtredingen van schoolregels te categoriseren op basis van hun ernst en frequentie. Deze structuur helpt scholen om passende maatregelen te nemen en consistent beleid te voeren. Het model verdeelt overtredingen in vier categorieën (laden):
1. Lade 1: Ernstige eenmalige overtredingen.
2. Lade 2: Lichte eenmalige overtredingen.
3. Lade 3: Storende gewoontes.
4. Lade 4: Veelvoorkomende ernstige overtredingen.
Elke lade bevat specifieke maatregelen die de school naar eigen inzicht kan invullen, afgestemd op de leerlingenpopulatie en het schoolbeleid.
Lade 1
- Ernstige eenmalige overtredingen
altijd straf als signaal
- Bij een ernstige overtreding zoals vandalisme is een signaal naar buiten toe noodzakelijk
Je wilt laten zien dat de situatie serieus genomen wordt.
- Vanwege de ernst van de overtreding kan dit signaal alleen maar een straf zijn
Dat betekent niet dat deze straf zeer streng moet zijn; een ernstige overtreding vraagt niet per se om de zwaarste sanctie. Straffen zijn zelden effectief om gewenst gedrag te bevorderen. Naast de straf is het belangrijk om de leerling te begeleiden bij het aanpakken van de problemen die ten grondslag liggen aan de overtreding.
Mogelijke maatregelen - lade 1
- Materiële schade herstellen
- Herstel richting personen die schade hebben geleden
- Contract met begeleiding
- Werkstuk maken voor de school
- Tijdelijke schorsing met opdracht gerelateerd aan de aard van de overtreding
- Definitieve schorsing met doorverwijzing naar gespecialiseerde hulp
Lade 2
- Lichte eenmalige overtredingen
waarschuwen
- Kauwgom kauwen, eten in de gang, rommel achterlaten... soms worden er veel straffen uitgedeeld op school
Dit zorgt voor een onaangename sfeer en biedt weinig kans op succes. Bij lichte overtredingen die niet veel overlast veroorzaken, is een korte opmerking voldoende.
- Het rustig en duidelijk wijzen op het naleven van de regels is een vorm van contact
Leerlingen voelen dat je ze ziet en aandacht voor ze hebt. Als de overtreding toch escaleert, valt deze niet meer onder de tweede, maar onder de derde categorie (lade) en is een andere aanpak vereist.
Mogelijke maatregelen - lade 2
- Een gebaar zoals een duim omhoog of omlaag
- Een 'joker' inleveren
- Een kort gesprek
- Een stempel die pas gevolgen heeft bij een bepaald aantal
Lade 3
- Storende gewoontes
gewenst gedrag aanleren
- Als blijkt dat lichte overtredingen een slechte gewoonte zijn geworden, is waarschuwen niet langer voldoende
Ook aan waarschuwingen raakt een leerling gewend als er verder geen gevolgen zijn.
- Nakomen en strafstudies zijn nog steeds de meest gebruikte maatregelen bij het overtreden van klas- en schoolregels, ook al zijn ze niet effectief
Het is effectiever om overtredingen aan te pakken die specifiek zijn voor de leerling. Dit vraagt een grotere inzet, maar het resultaat is het waard. Individuele gesprekken met leerlingen en overleg met collega's zijn essentieel om de meest effectieve strategie te kiezen.
- Het besef van een leerling dat een leraar hem of haar waardeert en persoonlijk wil helpen tijdens de schoolcarrière is de beste motivatie voor gewenst gedrag op school.
Mogelijke maatregelen - lade 3
- Individueel stappenplan met verschillende kleine tussenstappen
- Duidelijke afspraken met positieve en negatieve gevolgen
- Vier-ogen-gesprek tijdens verplicht nakomen
- Kansen bieden om te 'schitteren' in de klas
- Kleine beloningen als het goed gaat
- Positieve leerlingenvolgsysteemkaart
Lade 4
- Veelvoorkomende ernstige overtredingen
herstel eisen
- Als iemand opzettelijk en vaak fysiek of mentaal anderen schaadt
moet de school laten zien dat ze dit serieus nemen. Het slachtoffer moet ook betrokken worden bij het zoeken naar herstel.
Mogelijke maatregelen in lade 4
- Herstelgesprek of herstelconferentie
- Antipest procedure
- Leerlingenvolgsysteemkaart
- Verplichte begeleiding door een buddy (vrijwillige leraar)
- Definitieve schorsing met doorverwijzing naar gespecialiseerde hulp
Over het boek Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school
Monique D’Aes beschrijft in haar boek Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school stap voor stap hoe het 4-lademodel in de praktijk werkt. Ze deelt haar jarenlange ervaring als opleider in het voortgezet onderwijs en biedt concrete voorbeelden en tips voor scholen die het model willen implementeren.
Wat je in het boek vindt:
• Een uitgebreide uitleg van het 4-lademodel.
• Voorbeelden van maatregelen per lade.
• Handvatten om het model aan te passen aan jouw school.
• Praktische tips om het model te communiceren naar teamleden en ouders.
Bestel het boek
Wil je meer weten over het 4-lademodel en hoe je het kunt toepassen op jouw school? Het boek Gewenst gedrag en sanctiebeleid op school is verkrijgbaar via Politeia. Door gebruik te maken van dit model bouw je aan een veilige en respectvolle schoolomgeving waarin gedragsproblemen effectief en mensgericht worden aangepakt.