Effectieve anti-pestmaatregelen op scholen: de rol van leraren en het Olweus Bullying Prevention Program

De invloed van leraren en schoolkenmerken op anti-pestbeleid

Pesten is een wereldwijd probleem dat de ontwikkeling van kinderen en jongeren ernstig kan schaden. Effectieve anti-pestmaatregelen zijn daarom cruciaal binnen het onderwijs. Uit recent onderzoek blijkt dat de inspanningen van leerkrachten en schoolkenmerken een belangrijke rol spelen in de effectiviteit van anti-pestprogramma's. Het Olweus Bullying Prevention Program (OBPP) is een van de meest erkende interventies op dit gebied. Maar hoe beïnvloeden kenmerken van leerkrachten en scholen de implementatie van dit programma?

Wat is het Olweus Bullying Prevention Program (OBPP)?

Het Olweus Bullying Prevention Program (OBPP) is een wetenschappelijk onderbouwd en internationaal erkend programma dat gericht is op het verminderen en voorkomen van pesten in het basis- en voortgezet onderwijs. De kernprincipes van OBPP omvatten:

• Het creëren van een veilige en positieve leeromgeving.
• Duidelijke regels tegen pesten en consequent beleid bij overtreding.
• Actieve betrokkenheid van leerkrachten, schoolleiders en ouders.
• Directe interventie bij pestincidenten.
• Positieve rolmodellen binnen de schoolgemeenschap.

Hoe implementeren leerkrachten het OBPP? De implementatie van OBPP door leerkrachten omvat drie belangrijke dimensies:

1. Classroom management – Het toepassen van klassenregels tegen pesten, het bevorderen van een positieve groepssfeer en duidelijk leiderschap.
2. Tutoraat en oudersamenwerking – Het organiseren van klassenvergaderingen en het betrekken van ouders bij anti-pestbeleid.
3. Directe interventie – Het ingrijpen bij pestincidenten, het ondersteunen van slachtoffers en het confronteren van pesters.

Welke kenmerken van leraren beïnvloeden anti-pestmaatregelen?

Onderzoek toont aan dat demografische en persoonlijke kenmerken van leerkrachten een rol spelen in hun betrokkenheid bij anti-pestbeleid:

• Geslacht: Vrouwelijke leerkrachten zetten zich vaker in voor klassenmanagement, mentorschap en directe interventies dan mannelijke collega’s.
• Leeftijd: Jongere leerkrachten besteden meer aandacht aan alle anti-pestcomponenten, terwijl oudere leerkrachten soms toleranter zijn ten aanzien van wangedrag.
• Werkervaring: Meer ervaren leerkrachten grijpen vaker in bij pestincidenten en voelen zich zekerder bij moeilijke situaties.
• Empathie en zelfvertrouwen: Leraren die empathisch zijn en zelfvertrouwen hebben in hun aanpak, interveniëren eerder bij pestgedrag.

Welke schoolkenmerken zijn van invloed?

Naast leerkrachtkenmerken spelen ook schoolfactoren een cruciale rol bij de effectiviteit van anti-pestmaatregelen:

• Schoolgrootte: Heeft geen directe invloed op anti-pestmaatregelen.
• Duur van OBPP-implementatie: Hoe langer een school het OBPP uitvoert, hoe actiever leerkrachten ingrijpen bij pestincidenten.
• Schoolleiderschap en samenwerking: Sterk leiderschap en samenwerking tussen leerkrachten zorgen voor een effectievere aanpak tegen pesten.
• Certificering: Scholen die officieel als Olweus-school zijn gecertificeerd, tonen aan dat ze voldoen aan de OBPP-standaarden en behalen betere resultaten in pestpreventie.

Praktische aanpak: hoe kunnen scholen anti-pestmaatregelen verbeteren?

De onderzoeksresultaten bieden waardevolle inzichten voor scholen die hun anti-pestbeleid willen verbeteren. Enkele aanbevelingen:

• Gerichte ondersteuning van leerkrachten: Training en coaching afgestemd op leeftijd, ervaring en zelfvertrouwen.
• Versterken van klassenmanagement: Leerkrachten helpen bij het effectief handhaven van klassenregels tegen pesten.
• Ouderbetrokkenheid stimuleren: Bewustwording vergroten en ouders de juiste tools bieden om pestgedrag te herkennen en te bestrijden.
• Langdurige implementatie OBPP: Scholen met een langere implementatieduur boeken betere resultaten; certificering kan helpen het beleid te versterken.

Veelgestelde vragen over leraren en pestpreventie

1. Wat is de rol van de leraar bij het voorkomen van pesten? Leraren spelen een cruciale rol bij het creëren van een veilige leeromgeving, handhaven van gedragsregels en fungeren als positieve rolmodellen. Ze kunnen pestgedrag actief signaleren en aanpakken.

2. Welke factoren beïnvloeden de effectiviteit van leraren bij pestpreventie? Zelfvertrouwen, empathie, ervaring en de mate waarin een leraar pesten als een serieus probleem ziet, beïnvloeden hun aanpak en interventies.

3. Hoe kunnen scholen hun anti-pestbeleid optimaliseren? Door systematische programma’s zoals OBPP structureel te implementeren, sterk leiderschap te tonen, ouderbetrokkenheid te stimuleren en leraren te ondersteunen in hun professionele ontwikkeling.

4. Waarom is het Olweus Bullying Prevention Program effectief? OBPP is een bewezen methode die door wetenschappelijk onderzoek is ondersteund en wereldwijd positieve effecten heeft laten zien op het verminderen van pestgedrag.

Conclusie: samen werken aan een pestvrije schoolomgeving

Leraren en schoolleiders hebben een enorme impact op het verminderen van pesten in de schoolomgeving. Door effectieve anti-pestprogramma’s zoals OBPP op de juiste manier te implementeren en leerkrachten te ondersteunen, kan pesten structureel worden verminderd. Scholen die inzetten op bewustwording, training en samenwerking, creëren een veilige en positieve leeromgeving voor alle leerlingen.

• Download The Relations of Teacher Use of Anti-bullying Components at Classroom and Individual Levels with Teacher and School Characteristics
  Baraldsnes, D., Caravita, S.C.S. The Relations of Teacher Use of Anti-bullying Components at Classroom and Individual Levels with Teacher and School Characteristics. Int Journal of Bullying Prevention (2025). https://doi.org/10.1007/s42380-024-00284-z