Elementen die bijdragen aan leerkrachtinterventies bij pesten In dit proefschrift is de rol van de leerkracht bij pesten onderzocht. Pesten heeft verregaande negatieve gevolgen voor alle betrokkenen en komt in vrijwel elke school voor (Arseneault, 2017).
De definitie van pesten behelst vier componenten
Pesten is schadelijk, intentioneel gedrag dat herhaaldelijk plaatsvindt waarbij er sprake is van een machtsverschil tussen pester(s) en slachtoffer (Olweus, 1993a; Volk et al., 2014). Pesten gebeurt op diverse plekken in en om de school, veelal ook buiten het zicht van leerkrachten, bijvoorbeeld op het schoolplein en online (Dake et al., 2004; Veenstra et al., 2014). Dat maakt het extra belangrijk dat wanneer leerkrachten zien of vernemen dat er wordt gepest, zij ingrijpen en dat dit ook op een effectieve manier gebeurt zodat leerkrachten verdere escalatie voorkomen of reduceren (Olweus, 1993a; Smith et al., 2004). Leerkrachten vinden het vaak echter moeilijk om in te grijpen of missen zelfvertrouwen om een pestsituatie aan te pakken (Bradshaw et al., 2013; Yoon & Kerber, 2003).
Er is een grote variatie in de mate waarin leerkrachten ingrijpen in pesten
Dit geldt ook voor hoe effectief ze daarin zijn, en in hoeverre ze anti-pest lessen uitvoeren (Kochenderfer-Ladd & Pelletier, 2008; Yoon & Kerber, 2003). Bij aanvang van dit promotieonderzoek bleek er een grote variëteit te zijn in de voorspellers en uitkomsten in onderzoek naar de rol van leerkrachten bij het tegengaan van pesten. Ook ontbrak een theoretisch fundament dat kon dienen om voorgaande studies te integreren en toekomstig onderzoek richting te geven. Het doel van dit proefschrift was dan ook allereerst om al het onderzoek naar leerkrachten in relatie tot pesten in kaart te brengen, en te integreren in een theoretisch raamwerk, dat vervolgens als uitgangspunt kon dienen voor het toetsen van individuele en omgevingskenmerken die van invloed zijn op de neiging van leerkrachten om in te grijpen bij pesten.
van Aalst, D. (2022).
Elementen die bijdragen aan de rol van leraren bij pesten
Belang van de leerkracht voor het zelfvertrouwen van leerlingen Hoewel het hoofddoel van dit proefschrift gericht was op het ontwikkelen en toetsen van een theoretisch model van leerkrachtkenmerken in relatie tot hun (neiging tot) ingrijpen, is het uiteraard ook van belang om te kijken naar de mate waarin het handelen van leerkrachten van belang is voor hun leerlingen. Eerder onderzoek liet zien dat zowel pesters als slachtoffers een lager zelfvertrouwen hebben dan hun medeleerlingen (Hawker & Boulton, 2000; van Geel et al., 2018), en het zou kunnen dat leerkrachten een deel van de negatieve invloed van pesten op zelfvertrouwen van leerlingen kunnen opvangen. In Hoofdstuk 5 is daarom op twee manieren gekeken naar de wijze waarop leerkrachten hun leerlingen kunnen ondersteunen.
- Ten eerste kunnen leerkrachten met zelfvertrouwen voor de klas staan en uitstralen dat ze effectief kunnen ingrijpen bij pesten. Dit refereert aan het zelfvertrouwen uit het theoretisch model, en toetst dus één van de vier elementen in relatie tot een leerling-uitkomst.
- Ten tweede kan een goede relatie tussen leerkrachten en leerlingen van belang zijn. Om deze effecten te toetsen zijn gegevens gebruikt van 59 leerkrachten en hun 1,490 leerlingen, afkomstig van 41 Nederlandse basisscholen. Leerlingen zijn gevraagd om te rapporteren over hun zelfvertrouwen, de mate waarin ze werden gepest of zelf anderen pestten, en hun relatie met de leerkracht.
Leerkrachten rapporteerden over hun zelfvertrouwen in het ingrijpen in pestsituaties
De resultaten toonden geen verband tussen het zelfvertrouwen en het ingrijpen van leerkrachten. Pesters hadden een lager zelfvertrouwen wanneer zij een leerkracht hadden die veel zelfvertrouwen had in het ingrijpen bij pesten. Een goede leerling-leerkracht relatie had een positieve relatie met zelfvertrouwen voor alle leerlingen, en vormde tevens een buffer voor het zelfvertrouwen van slachtoffers; slachtoffers met een goede relatie met hun leerkracht bleken een hoger zelfvertrouwen te hebben in vergelijking met leerlingen zonder goede band met hun leerkracht.
Ten slotte relateerde een betere leerkracht-leerling relatie aan een lager zelfvertrouwen bij pesters, in vergelijking met pesters zonder een goede relatie met de leerkracht. Pesters die een leerkracht hebben met veel zelfvertrouwen, en pesters die een goede relatie met de leerkracht hebben, blijken een lager zelfvertrouwen te hebben. Een mogelijke verklaring voor beide negatieve associaties zou ten eerste kunnen zijn dat leerkrachten met veel zelfvertrouwen sterker geneigd zijn in te grijpen en dat pesters dus vaker worden bestraft of terecht gewezen, waardoor hun zelfvertrouwen lager is. Ten tweede kan het zijn dat pesters die een goede band hebben met hun leerkracht een grotere kans hebben dat deze band schade oploopt, wat hun zelfvertrouwen beschadigt, of waardoor de verhoging in zelfvertrouwen die ze middels pesten wilden bewerkstelligen, niet plaatsvindt. Het verschil in zelfvertrouwen tussen slachtoffers met en zonder goede band met de leerkracht, suggereert dat leerkrachten een belangrijke rol hebben bij het bufferen van het beschadigde zelfvertrouwen van slachtoffers, en dat het dus belangrijk is om met elke leerling een goede band op te bouwen en te behouden, en zeker met leerlingen die slachtoffer zijn van pesten. Met deze cross-sectionele data valt echter niet te zeggen wat de volgorde van deze relatie is. Het kan ook zo zijn dat leerlingen met meer zelfvertrouwen gemakkelijker een goede band met de leerkracht onderhouden.
- Download de Nederlandse PDF samenvatting hier.
- Download full research paper Testing how teachers’ self-efficacy and student-teacher relationships moderate the association between bullying, victimization, and student self-esteem Danelien A.E. van Aalst 2021
van Aalst, D. (2022). Elementen die bijdragen aan de rol van leraren bij pesten . [Scriptie volledig intern (DIV), Rijksuniversiteit Groningen]. Rijksuniversiteit Groningen. https://doi.org/10.33612/diss.214084697
Tip van de redactie
Heb je haast? Navigeer dan snel naar:
► Scholen & Professionals Kenniscentrum Pesten in het Onderwijs
- Of navigeer direct naar de informatie per functionaris: Schooldirectie & MT / Anti-pest coördinator / Leerkracht / Mentor / Ouderraad & MR
- Leerlingen & opvoeders: Kinderen & Jongeren (Leerlingen) / Ouders & Opvoeders
► Sportverenigingen Kenniscentrum Pesten in de Sport
- Of navigeer direct naar de informatie per functionaris: Bestuurders / Coaches, Trainers & Begeleiders / (Top)Sporters & Scheidsrechters
- Jonge leden & ouders Kinderen & Jongeren (Leerlingen) / Ouders & Opvoeders
► Werkgevers Kenniscentrum Pesten op het Werk
- Of navigeer direct naar de informatie per functionaris: Directie en bestuurders / HRM / MT en Leidinggevenden / Medewerkers / Ondernemersraden / Vertrouwenspersonen
► Ouderen Kenniscentrum Pesten in Woonzorgcentra
Breng snel een bezoekje aan ...
► Kenniscentrum (Klassiek) Pesten
► Kenniscentrum Online pesten (cyberpesten)
► Kennisbank & Downloadcentrum o.a. Beleid & Factsheets / Handleidingen / Lesmaterialen / Posters / Wetenschappelijke Onderzoeken
► Ik word gepest, wat kan ik doen
Stichting Stop Pesten Nu is het enige Erkende Goede Doel tegen Pesten in Nederland!
