Empathie en zelfbewustzijn PO gr 7 en 8

Lesbrief 3: (gr 7) Empathie en zelfbewustzijn

Doel: Leerlingen ontwikkelen hun empathie en zelfbewustzijn om bij te dragen aan een positief klas- en online klimaat.

Tijdsduur: 45 minuten

Materialen:

• Spiegel
• Schrijfmaterialen
• Verhalen of boeken die empathie bevorderen (bijvoorbeeld "De jongen die van ijs hield" van Katherine Applegate)

Achtergrondinformatie voor de leerkracht

Empathie: Empathie is het vermogen om de gevoelens van anderen te begrijpen en te delen. Het speelt een cruciale rol in het opbouwen van gezonde relaties en het bevorderen van een positieve klasomgeving. Empathie helpt leerlingen om zich in te leven in anderen en om respectvolle en zorgzame interacties te hebben.

Zelfbewustzijn: Zelfbewustzijn verwijst naar het vermogen om je eigen emoties, gedachten en gedragingen te herkennen en te begrijpen. Het helpt leerlingen om beter om te gaan met hun emoties en om bewuste keuzes te maken in hun interacties met anderen.

Door deze lesbrief te volgen, zullen leerlingen zich bewuster worden van hun eigen emoties en reacties, en leren ze hoe ze empathie kunnen tonen tegenover anderen. Dit draagt bij aan een veiliger en vriendelijker klas- en online klimaat.

Introductie (10 minuten)

Instructies voor de leerkracht:

1. Inleiding:
   • Bespreking: Begin met het bespreken van het belang van empathie en zelfbewustzijn in het omgaan met anderen. Vraag de leerlingen naar momenten waarop ze empathie hebben getoond of ervaren. Dit helpt de leerlingen om te reflecteren op hun eigen ervaringen en de gevoelens van anderen te begrijpen.
     • Voorbeeld vraag: "Wanneer heb je iemand geholpen die zich verdrietig voelde? Hoe voelde jij je toen?"
2. Voorbeelden:
   • Deelervaringen: Laat leerlingen voorbeelden delen van momenten waarop zij empathie hebben getoond of ervaren. Dit kan helpen om een open en eerlijke discussie op gang te brengen en de leerlingen aan te moedigen om na te denken over hun eigen acties en gevoelens.
     • Voorbeeld vraag: "Wat deed je om die persoon te helpen? Hoe reageerde die persoon?"

Activiteit 1: Zelfbewustzijn oefenen (15 minuten)

Instructies voor de leerkracht:

1. Spiegelactiviteit:
   • Uitleg: Leg uit dat de leerlingen in de spiegel gaan kijken en nadenken over hun eigen emoties en reacties in verschillende situaties. Deze activiteit helpt leerlingen om hun eigen gezichtsuitdrukkingen en gevoelens beter te begrijpen.
   • Instructie: Geef de volgende instructie: "Kijk in de spiegel en denk na over een moment waarop je boos was. Hoe zag je gezicht eruit? Wat voelde je van binnen?" Vraag de leerlingen om te observeren wat ze zien en voelen.
   • Bespreking: Bespreek kort wat de leerlingen hebben opgemerkt. Vraag hen wat ze hebben gezien in hun gezichtsuitdrukking en hoe ze zich voelden.
     • Voorbeeldbespreking: "Wat zag je toen je boos was? Waren je wenkbrauwen gefronst? Had je een strakke kaaklijn? Wat voelde je van binnen? Voelde je je gespannen of warm?"
2. Schrijven:
   • Opdracht: Laat de leerlingen opschrijven wat ze hebben ontdekt over zichzelf en hoe ze dit kunnen gebruiken in hun interacties met anderen. Dit helpt hen om hun gedachten te ordenen en inzicht te krijgen in hun eigen emoties.
     • Voorbeeld instructie: "Schrijf op wat je hebt geleerd over je eigen emoties. Hoe kun je dit gebruiken om anderen beter te begrijpen?"
   • Reflectie: Geef hen enkele minuten om hun gedachten op papier te zetten. Bespreek daarna kort wat ze hebben geschreven als ze dit willen delen.
     • Voorbeeldreflectie: "Ik heb geleerd dat ik snel boos word als ik denk dat iets oneerlijk is. Ik kan proberen om eerst rustig na te denken voordat ik reageer, zodat ik beter begrijp waarom ik boos ben."

Activiteit 2: Verhalen lezen en bespreken (15 minuten)

Instructies voor de leerkracht:

1. Lees een verhaal voor:

Voorleesverhaal: "Het Geheime Dagboek van Lisa"

In de klas van groep 7 zat een meisje genaamd Lisa. Lisa was een stil, maar vriendelijk meisje dat altijd glimlachte naar iedereen. Ze hield van tekenen en schrijven in haar geheime dagboek. Haar dagboek was haar schat, waar ze al haar gedachten, gevoelens en dromen in opschreef.

Hoofdstuk 1: Het Begin van de Roddels

Op een dag ontdekte een van Lisa's klasgenoten, Emma, het dagboek. Emma was nieuwsgierig en opende het dagboek stiekem tijdens de pauze. Ze las een paar pagina's en vond een geheime crush die Lisa had op een jongen uit de klas, Tom. Emma kon haar nieuwsgierigheid niet bedwingen en vertelde het onmiddellijk aan haar beste vriendin, Sophie.

Sophie vond het zo spannend dat ze het aan nog meer vrienden vertelde. Al snel wist bijna de hele klas van Lisa's geheime crush. Iedereen begon erover te praten en te lachen, ook al bedoelden ze het niet slecht. Het leek onschuldig geklets, maar voor Lisa was het verschrikkelijk.

Hoofdstuk 2: De Impact op Lisa

Lisa merkte dat mensen over haar fluisterden en naar haar lachten wanneer ze langs liep. Ze voelde zich steeds ongemakkelijker en onzekerder. Haar glimlach verdween en ze begon zich terug te trekken van haar klasgenoten. Ze durfde niemand meer aan te kijken en voelde zich ontzettend alleen.

Tom, de jongen op wie Lisa een crush had, begon ook de roddels te horen. Hij wist niet hoe hij moest reageren en begon zich ongemakkelijk te voelen in Lisa's buurt. In plaats van haar op haar gemak te stellen, begon hij haar te ontwijken. Dit maakte Lisa nog verdrietiger.

Hoofdstuk 3: De Rol van de Bystanders

Sophie voelde zich eigenlijk een beetje schuldig over het verspreiden van de roddel. Ze zag hoe Lisa steeds meer in zichzelf gekeerd raakte en hoe verdrietig ze was. Maar Sophie durfde niets te zeggen tegen de anderen, bang dat zijzelf het volgende onderwerp van de roddels zou worden.

Ondertussen probeerde Emma zich er niet veel van aan te trekken. Ze vond het wel spannend en had niet door hoeveel pijn ze Lisa deed. Ze dacht: "Het is maar een grapje, toch?"

Hoofdstuk 4: Het Keerpunt

Op een dag, tijdens een les over respect en empathie, vertelde de leraar een verhaal over een meisje dat gepest werd door roddels. De klas moest nadenken over hoe dit meisje zich zou voelen en waarom ze zich zo voelde. De leraar vroeg: "Hoe zouden jullie je voelen als iedereen over jullie geheime gevoelens zou praten?"

Sophie begon zich steeds slechter te voelen. Ze besloot na de les naar de leraar te gaan en vertelde alles over de roddels en hoe slecht Lisa zich voelde. De leraar bedankte haar voor haar eerlijkheid en besloot de volgende dag met de hele klas te praten.

Hoofdstuk 5: De Confrontatie en Verzoening

De volgende dag organiseerde de leraar een kringgesprek. Hij vroeg de klas hoe ze zouden reageren als ze zelf het slachtoffer van roddels waren. De klas werd stil toen ze nadachten over hun eigen gevoelens.

Toen vroeg de leraar aan Lisa hoe zij zich voelde. Met een trillende stem vertelde Lisa over haar verdriet en eenzaamheid sinds de roddels begonnen. Ze vertelde hoe het haar pijn deed om Tom haar te zien ontwijken en hoe ze zich verraden voelde door haar klasgenoten.

Emma voelde een brok in haar keel en Sophie begon te huilen. Ze hadden nooit bedoeld om Lisa zo'n pijn te doen. Ze beseften nu hoeveel schade hun woorden hadden aangericht.

Hoofdstuk 6: Samen Sterk

De leraar hielp de klas om na te denken over hoe ze het goed konden maken met Lisa. Ze besloten allemaal een persoonlijke brief te schrijven aan Lisa, waarin ze hun excuses aanboden en vertelden hoe ze haar wilden helpen.

Lisa ontving de brieven en voelde een warme gloed van binnen. Voor het eerst in weken glimlachte ze weer een beetje. Ze wist dat haar klasgenoten echt spijt hadden en besloot hen een kans te geven.

Langzaam maar zeker begon de sfeer in de klas te veranderen. De leerlingen leerden van hun fouten en begonnen meer op elkaars gevoelens te letten. Ze bespraken samen wat ze konden doen om ervoor te zorgen dat niemand zich meer zo alleen en verdrietig voelde als Lisa zich had gevoeld.

Lisa en Tom begonnen weer normaal met elkaar om te gaan, en Emma en Sophie werden zelfs goede vrienden met Lisa. De klas leerde dat roddelen niet onschuldig was en dat ze met kleine daden veel pijn konden veroorzaken.

• • Voorbeeld instructie: "Luister naar dit verhaal en denk na over hoe de personages zich voelen en waarom ze zo handelen."

Tips voor de leerkracht bij het bespreken van de antwoorden:

• Empathie tonen: Laat zien dat je de gevoelens van de leerlingen begrijpt en waardeert hun eerlijkheid tijdens de discussie.
• Positieve bekrachtiging: Moedig leerlingen aan om na te denken over de gevoelens van anderen en prijs hen wanneer ze laten zien dat ze deze reflectie serieus nemen.
• Veilige omgeving: Zorg ervoor dat de discussie plaatsvindt in een veilige en respectvolle omgeving waar leerlingen zich comfortabel voelen om hun gedachten en gevoelens te delen.
• Concreet advies: Geef concrete voorbeelden en advies over hoe leerlingen in de toekomst op een respectvolle en empathische manier met elkaar kunnen omgaan.

Reflectievragen voor de leerlingen:

1. Hoe voelde Lisa zich toen ze ontdekte dat iedereen over haar roddelde?
   • Voorbeeldantwoord: Lisa voelde zich verdrietig, verraden en heel eenzaam. Ze verloor haar glimlach en begon zich terug te trekken van haar klasgenoten omdat ze zich niet meer veilig voelde.
2. Wat had Emma anders kunnen doen toen ze het dagboek vond?
   • Voorbeeldantwoord: Emma had het dagboek kunnen teruggeven aan Lisa zonder erin te lezen. Ze had ook kunnen besluiten om niets te vertellen aan anderen, omdat het privé was en ze daarmee Lisa's vertrouwen zou schenden.
3. Waarom voelde Sophie zich schuldig over het verspreiden van de roddel?
   • Voorbeeldantwoord: Sophie voelde zich schuldig omdat ze inzag dat haar acties Lisa veel pijn deden. Ze realiseerde zich dat het verspreiden van de roddel niet alleen een grap was, maar dat het echte gevolgen had voor Lisa's gevoelens en welzijn.
4. Hoe heeft de klas het goedgemaakt met Lisa? Wat zouden jullie doen in een soortgelijke situatie?
   • Voorbeeldantwoord: De klas heeft het goedgemaakt door persoonlijke brieven te schrijven aan Lisa waarin ze hun excuses aanboden en beloofden haar te steunen. In een soortgelijke situatie zouden wij kunnen proberen om direct onze excuses aan te bieden, eerlijk te zijn over onze fouten en actief te laten zien dat we om de gevoelens van de ander geven.
5. Wat hebben jullie geleerd over roddelen en de impact ervan op anderen?
   • Voorbeeldantwoord: We hebben geleerd dat roddelen niet onschuldig is en dat het veel schade kan aanrichten. Het kan iemand verdrietig, eenzaam en onveilig laten voelen. We hebben ook geleerd dat het belangrijk is om na te denken over de gevolgen van onze woorden en acties voordat we iets delen of doorvertellen.

Actieplan:

• • Opdracht: Laat de leerlingen een persoonlijk actieplan maken voor hoe ze meer empathisch en zelfbewust kunnen zijn. Dit helpt hen om hun voornemens om te zetten in concrete acties.
    • Voorbeeld instructie: "Schrijf op wat je morgen gaat doen om een vriend of klasgenoot te helpen die zich misschien niet zo goed voelt."
  • Bespreking: Bespreek enkele van deze plannen in de klas en moedig leerlingen aan om hun acties te delen met anderen.
    • Voorbeeld actieplan: "Morgen ga ik vragen hoe het met mijn klasgenoot gaat die laatst verdrietig was. Ik wil laten zien dat ik om hem geef en dat hij op mij kan rekenen."