Wat zijn goede gedragsregels voor uw school? Waar moeten ze aan voldoen? Hoe kun je ze samen opstellen? Dit infoblad is een checklist met de belangrijkste punten waar u aan kunt denken als u bezig bent met de gedragsregels voor uw school.
Regels: leidraad en toetssteen
In het onderwijs zijn regels de gewoonste zaak van de wereld. Vanaf dag één leren de kinderen om hun jas aan de kapstok te hangen, niet te hollen in de gangen, elkaar niet te storen in de klas, et cetera. Net als in het verkeer zorgen deze regels ervoor dat kinderen en medewerkers op school samen kunnen leven en werken. Regels vormen enerzijds een leidraad voor gedrag, anderzijds vormen ze een toetssteen bij overtredingen. Het opstellen van regels vormt een onderdeel van het veiligheidsbeleid.
Regels: voor wie, waarover, hoe
Voor wie
Binnen de schoolgemeenschap leven en werken verschillende groepen samen: leerlingen, personeel en ouders. Gedragsregels kunnen zo worden geformuleerd dat zij voor alle groepen gelden: ‘Wij gaan respectvol met elkaar om’. Gedragsregels kunnen zich ook toespitsen op een van deze groepen of op specifieke gebieden. Het is de keus van de school om voor iedere groep apart regels te maken en/of regels voor de totale schoolgemeenschap op te stellen.
Onderwerpen
Gedragsregels kunnen gaan over diverse onderwerpen. Mogelijke thema's zijn:- Taalgebruik
- Fysiek contact
- Kleding
- Gebruik mobiele telefoon / sociale media
- Buitenschoolse activiteiten
- Feestelijkheden
- Racisme, discriminatie
- Pesten
- Wapenbezit
Formulering gedragsregels
- De regel is concreet geformuleerd.
- De regel heeft betrekking op waarneembaar gedrag.
- De regel is positief geformuleerd.
- De regel is te begrijpen en eenvoudig geformuleerd.
- De regel is in de wij-vorm geformuleerd.
- De regel is situatie-overstijgend.
- De regel is te handhaven.
- De regel is voorzien van een sanctie en er is vastgelegd wie sanctioneert.
Draagvlak creeëren
De kracht van gedragsregels schuilt in het feit dat elke school schooleigen gedragsregels opstelt. Gedragsregels zijn afhankelijk van het draagvlak van alle betrokkenen. Door met elkaar na te denken en besluiten te nemen over regels ontstaat draagvlak voor schooleigen (gedrags)regels. Hoe groter het draagvlak, hoe effectiever de regels. Regels zijn hierdoor een uiting van de gewenste schoolcultuur. Betrek ook leerlingen in de klas bij het opstellen van klassenregels door de leerlingen hierover mee te laten denken.
Samen de regels vormgeven
Stichting School & Veiligheid heeft het spel Gedragen Gedrag ontwikkeld, om met het personeelsteam afspraken te maken over omgangsvormen binnen de school. Er is een po-versie en een vo-versie. In de versie voor het voortgezet onderwijs zijn ook leerlingenkaartjes toegevoegd.
Ook kunt u www.taakspel.nl van de CED groep raadplegen. Of www.schoolregels.nl van Bureau CREDO.
De regels blijven communiceren
Als de regels eenmaal zijn opgesteld, is het noodzakelijk er over te blijven communiceren. Daarvoor kan je bijvoorbeeld gebruikmaken van:
- de schoolgids
- de website van de school
- vergaderingen
- mentorlessen
- ouderavonden
- posters/pictogrammen in gangen en lokalen
- folders
- (agenda)stickers
- de regel van de week/maand
Voorbeeld basisonderwijs
Basisschool De Wonderboom in Amersfoort heeft voor leerlingen zeven 'Gouden Regels':- Hand in hand oké, slaan, schoppen, duwen, daar doen wij niet aan mee!
- Spullen van jou, spullen van mij, zorg ervoor, dan blijven we blij!
- Lachen is fijn, uitlachen doet pijn.
- Zegt een ander iets, zeg dan even niets.
- Kun je het even niet alleen, dan zijn er anderen om je heen.
- Bij het spelen binnen en buiten, mag ik niemand buiten sluiten.
- Doet een ander iets goed, geef hem een pluim op zijn/haar hoed!
Voorbeeld voortgezet onderwijs
De Meander in Gouda heeft vijf uitgangspunten geformuleerd:- We verwachten dat je je gedraagt.
- Iedereen moet zich veilig kunnen voelen.
- We respecteren dat mensen verschillend zijn.
- We houden met elkaar het schoolgebouw en de omgeving netjes.
- We houden ons aan gemaakte afspraken.
Gedragscode personeel
De onderwijssector is waarschijnlijk de enige sector die met (jonge) kinderen werkt, maar geen beroepscode kent. Dat betekent dat scholen/schoolbesturen zelf gedragsregels moeten formuleren voor hun personeel.
Ook vertrouwensinspecteurs hebben ervaringen met ongewenst gedrag van personeelsleden in het onderwijs. In de ‘Handreiking vertrouwensinspecteurs’ hebben de zij een lijst opgesteld met onderwerpen waarover schoolbesturen duidelijke afspraken met hun medewerkers moeten maken. Wat is correct gedrag van een personeelslid qua:
- taalgebruik
- grapjes/plagen/pesten
- één-op-één-contacten met kinderen
- troosten/belonen/feliciteren in de schoolsituatie
- straffen
- fysiek contact
- toezicht bij aan-, uit-, omkleden en douchen
- eerste hulp verlenen
- begeleiding bij buitenschoolse activiteiten
- toezicht in slaapruimtes bij buitenschoolse activiteiten.
Verder kan gedacht worden aan afspraken over mediagebruik: mobiele telefoon, internet, sociale media en fotograferen.
Personeel dient zich in ieder geval te onthouden van pesten, dreigen, agressie, geweld, ongewenste intimiteiten, seksueel misbruik, discriminatie, racisme.
Omgangsregels voor personeel worden, net als bij leerlingen, bij voorkeur opgesteld door het onderwijspersoneel zelf. Succesvolle omgangsregels moeten namelijk passen in de eigen schoolorganisatie en (uit)gedragen worden door het team. Hiervoor kan het eerdergenoemde spel Gedragen Gedrag gebruikt worden. Scholen hoeven bij een gedragscode niet zelf het wiel uit te vinden. Ze kunnen hun voordeel doen met de ontwikkelde voorbeeldgedragscode.
Interessante informatie:
- Tips bij pesten voor ouders, scholen en kinderen
- Hulp nodig bij pesten
- Hulp nodig bij online pesten
- Herken jij signalen bij pesten op school
- Pesten in de klas aanpakken en voorkomen
- Sanctieladder bij pesten binnen VO-scholen
- Ons aanbod bij aanpak bij pesten en online pesten (cyberpesten)