Hoe weet je of je kind gepest wordt en hoe stop je pestgedrag? Expert geeft antwoord Algemeen Dagblad

Vrijdag is het de Dag tegen pesten, een belangrijk onderwerp dat nog altijd ontzettend leeft. Ook onder u, de lezers. Er kwamen massaal vragen binnen. Patricia Bolwerk van Stop Pesten Nu beantwoordt een selectie.

Waarom pesten pesters?

Patricia Bolwerk: ,,Ik vind een Engelse uitspraak altijd heel mooi: hurt people hurt people. Daarachter zit de gedachte dat alleen mensen die zelf pijn hebben, anderen pijn kunnen doen. Want iemand die geen pijn heeft en voldoende eigenwaarde bezit, zal nooit de ander pesten. Die heeft het niet nodig om zichzelf boven een ander te kunnen zetten. Ook groepsdruk kan ervoor zorgen dat je dingen gaat doen om erbij te kunnen horen. Je ziet ook wel dat iemand die zelf is gepest, gaat pesten om het voor te zijn om weer slachtoffer te worden.”

,,Eigenlijk lijken de pesters en de slachtoffers qua karakter heel erg op elkaar, alleen zie je bij slachtoffers dat ze vaak moeilijker voor zichzelf kunnen opkomen. Pesters zoeken iemand die minder makkelijk hulp zoekt of van zich afbijt. Vaak is er ook nog sprake van victim blaming: als het slachtoffer dit of dat niet had gedaan, dan was het niet gebeurd. Waardoor je als slachtoffer denkt: had ik maar niet aan de bel getrokken. Dan krijgt pestgedrag vrij spel.”

Op welke leeftijd begint pesten en welke signalen zijn belangrijk om in de gaten te houden bij jonge kinderen als slachtoffer?

,,Pedagogisch gezien wordt gezegd dat kinderen onder de 9 jaar niet kunnen pesten, omdat hun gedrag op die manier nog niet ontwikkeld is. Ze zoeken er geen medestanders bij, ze laten nog niet dat stelselmatige zien dat pesten pesten maakt. Maar: jongere kinderen kunnen wel gemeen zijn – dat weten ze dondersgoed – en ik vind dat je dat moet benoemen als pestgedrag: ‘Hou daarmee op, dat is niet aardig.’ Dan krijgen ze van jongs af aan mee dat je dat afkeurt.”

,,Als ouder of opvoeder ben je de expert van je eigen kind. Als je merkt dat je kind plots ander gedrag vertoont, kunnen dat signalen zijn dat er iets loos is. Wordt hij agressief thuis, of juist stil of heeft je kind ineens extreme stemmingswisselingen? Slaapproblemen, nachtmerries, plots weer bedplassen? Vraag dan hoe het op school is en of er ook kinderen zijn die misschien niet zo leuk zijn. Het kan zijn dat je kind nog niet alles vertelt, maar het helpt al als je kind weet dat het bespreekbaar is. Dat het oké is om hulp te vragen, want niemand verdient het om gepest te worden.”

Wat is de beste manier om pesters te stoppen?

,,Pesten is een probleem van de hele groep. Want naast de pester en het slachtoffer durft de ene helft van de klas niet in te grijpen door het idee: straks ben ik de pineut. De andere helft denkt: ik zeg maar niks, want dan doe ik ook niet mee. Hierdoor kan het pesten doorgaan, want wie zwijgt, stemt toe. Pesten stopt dus ook alleen als je het aanpakt als groepsprobleem. Leg uit dat als je niet voor het slachtoffer kiest, je de pesters helpt. Uit onderzoek blijkt dat in 57 procent van de gevallen het pesten in tien seconden stopt als omstanders ingrijpen.”

,,Zorg dat leerlingen het durven te melden als ze zien dat iemand gepest wordt. Zoek medestanders om samen de pester aan te spreken. Hang een brievenbus op in de school, waar leuke ideeën in kunnen maar ook een anoniem briefje dat je hebt gezien dat iemand slachtoffer is en waar dat pesten plaatsvindt. Veel mensen noemen dat klikken. Ik word daar altijd boos van, want als iemand pijn lijdt, dan is het mélden. Dat is iets heel anders.”

,,Een weerbaarheidstraining voor een kind dat wordt gepest, is een cadeau voor de toekomst, maar geen oplossing voor de korte termijn. Je leert in zo’n training wat je kunt doen tegen pesters. Daar heb je ook wat aan later op je werk, op een sportvereniging of in het bejaardentehuis.”

Scholen verkondi­gen trots dat 90 procent van de leerlingen ‘bij ons niet wordt gepest’. Die overige 10 procent zijn geen pakken melk, hè, we hebben het over kinderle­vens

Patricia Bolwerk

Ik zou graag willen weten wat (middelbare) scholen concreet doen om dit gedrag tegen te gaan. Naar mijn idee gebeurt er nog te weinig.

,,Mijn hart zegt dat ook. Dan zie ik scholen trots verkondigen dat 90 procent van de leerlingen ‘bij ons niet wordt gepest’. Die overige 10 procent zijn geen pakken melk, hè, we hebben het over kinderlevens. Als school alleen een aanpak heeft gericht op de pester en het slachtoffer, dan maak ik me zorgen, omdat pesten een groepsproces is. Dat gaat die onveilige groep niet doorbreken en komt er weer een ander slachtoffer.”

,,Scholen doen er wel steeds meer aan. Er zijn ook steeds meer verplichtingen, rond antipestprotocollen en lespakketten die ze moeten inzetten. Maar school moet ervoor waken dat de regels die je afspreekt, niet als een soort versje worden opgedreund – ‘je mag niet pesten, schoppen, slaan’ – en dat kinderen echt tot actie overgaan. Wat doe je als iemand wordt gepest? Wat heb je nodig? Moet er iemand op de gang staan voordat jullie naar buiten gaan, zodat in dat ene onbewaakte moment niet al een pester een slachtoffer daar laat struikelen? Helpt het als je oudere leerlingen aanstelt als aanspreekpersoon, dat zij – laagdrempelig – de eerste incidentjes kunnen oplossen? Leerlingen zien veel meer dan leraren denken. Gebruik dat.”

Kunnen pesters niet geschorst worden van school? Nu zijn steeds de gepeste kinderen de dupe.

,,Uiteindelijk mag elke school zelf beslissen over zulke disciplinaire maatregelen. Veel scholen hebben een no blame-beleid, en dan zullen ze niet straffen. Andere scholen hebben in hun antipestprotocol staan dat een leerling uiteindelijk geschorst kan worden na zoveel waarschuwingen.”

,,Ouders zijn verantwoordelijk voor hun kind tot hun 21ste en zijn dus aansprakelijk. Maar de strafrechtelijke weg bewandelen is erg ingewikkeld, het is geen heilige oplossing. Er zijn mogelijkheden – denk aan smaad, laster of intimidatie – maar de bewijslast ligt bij het slachtoffer. Je zult getuigen nodig hebben, maar wat als iedereen zwijgt? Ik ben altijd blij als ik zie dat omstanders het pesten filmen, want dan is er bewijs van wat ze doen. Dan kunnen we zorgen dat zo’n video bij de school komt of bij de politie en kan er eindelijk iets gebeuren.”

Bron Algemeen Dagblad