In het afgelopen jaar is de Sport Wereld volledig door elkaar geschud met enorme openbaringen over allerlei soorten excessen op het gebied van ongewenst gedrag binnen de sport.
Pesten (o.a. bedreigen, uitlachen, intimideren, chanteren, roddelen, fysiek, uitfluitten, wegjagen, buitensluiten en via social media), seksuele intimidatie, discriminatie en ander ongewenst (agressie, drank- en drugsgebruik). Allemaal ongewenst gedrag waar topsporters mee te maken hebben.
Dit gedrag ervaarden zij niet alleen met hun trainers of coaches maar ook in vele gevallen door hun eigen teamgenoten. Top voetballers, wielrenners, turners, gymnasten, boksers, volleybalsters en nog veel meer sporters die zich genoodzaak voelden om bij hun club weg gaan,
Stichting Stop Pesten Nu vertrouwt volledig op vrijwillige donaties en de inzet van vrijwilligers om haar belangrijke werk mogelijk te maken. Wij ontvangen geen subsidies, waardoor wij volledig afhankelijk zijn van de steun van mensen zoals u.
Deze dingen komen niet alleen in de topsport voor maar ook in de amateurclubs. Juist omdat daar meestal geen professionele trainers of coaches zijn. Deze taken worden ingevuld door goedbedoelde vrijwilligers of ouders. Deze trainers en coaches hebben geen opleiding of training gehad om ongewenst gedrag (pedeze misstanden te herkennen of om hierop te acteren.
► Tip! Advies voor Ouderbetrokkenheid binnen de vereniging van Centrum Ethiek in de Sport
Pesten op sportverenigingen
Maar hoe is het momenteel gesteld met de aanpak van pestgedrag op sportverenigingen? De sportvereniging is naast school een belangrijke ontmoetingspraktijk voor circa 1,6 miljoen kinderen en jeugdigen. De aanname dat kinderen vrijwillig en voor hun lol sporten, verklaart wellicht de geringe beleids- en onderzoeksmatige aandacht voor pesten op sportverenigingen. Toch lijkt ons meer structurele aandacht voor pestgedrag op sportverenigingen geen overbodige luxe. Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat:
- op sportverenigingen minstens net zoveel gepest wordt als op scholen;
- daders en slachtoffers van pesten op scholen blijken veelal ook daders en slachtoffers te zijn op de sportvereniging. In die zin zijn de pestrollen over de verschillende contexten tamelijk 'stabiel';
- trainers de feitelijke omvang van pesten op hun sportvereniging niet goed kunnen inschatten en de effectiviteit van hun aanpak waarschijnlijk overschatten en
- dat er tot nu toe nog geen gedegen pestpreventieprogramma’s bestaan voor de sportvereniging1.
Feiten & Cijfers
90% van het seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt nooit gemeld. Slachtoffers schamen zich of denken dat het hun eigen schuld is dat ze dit overkomt.
De drie vormen van grensoverschrijdend gedrag komen in verschillende mate voor.
- Bijna 70% van de jeugdige sporters heeft een emotioneel grensoverschrijdende gebeurtenis meegemaakt,.bij 46% heeft dit ook indruk gemaakt.
- Lichamelijk grensoverschrijdend gedrag heeft 24% meegemaakt bij ruim 10% heeft dit indruk gemaakt.
- Voor seksueel grensoverschrijdend gedrag geldt dat 16% dit heeft meegemaakt en dat het bij ruim 7% indruk heeft gemaakt.
Leestips!
Het kan dan gaan om zowel emotioneel als lichamelijk of seksueel ongewenst gedrag
De meeste meldingen vanuit de sport gaan over pesten en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan ongewenst foto's maken in kleedkamers, ongewenste aanrakingen, of aanrandingen. Bij lichamelijk ongewenst gedrag kan het gaan om een vechtpartij, maar ook over slaan met voorwerpen, of iemand opzettelijk pijn doen. Uit onderzoek blijkt dat sporters ook veel last hebben van emotioneel grensoverschrijdend gedrag. Denk daarbij aan schelden, discriminatie, pesten maar ook intimiderend taalgebruik.
Kwetsbare groepen
Minderjarigen, LHBT+, sporters met een beperking en topsporters zijn extra kwetsbare groepen. Soms is dat omdat zij zich niet of moeilijk kunnen verweren. Soms zijn mensen gewend om over hun eigen grenzen te gaan of hebben ze als kind geleerd om geen nee te zeggen tegen een volwassene in hun omgeving. Bij topsporters zie je vaak dat de prestatie belangrijker lijkt te zijn dan het aankaarten van ongewenste gedrag. Niets van dit alles is echter een excuus om de grenzen van een ander over te gaan.
Maak jij zelf iets dergelijks mee? Praat erover!
Waarom hoor ik hier weinig over?
Mannen vinden het vaak extra moeilijk om te melden dat zij slachtoffer zijn van seksuele intimidatie en misbruik. Daarom roepen wij hen juist op om het gesprek aan te gaan en erover te praten. Door binnen je vereniging aan preventie te doen, wordt de kans op ongewenst gedrag een stuk kleiner.
Zie je iets gebeuren waar je over twijfelt? Twijfel is goed, het zet je onderbuik in gang en vraagt je om een mening te vormen over wat je ziet of hoort. Je kunt een situatie zwaarder inschatten, maar ook onderschatten. Praat er hoe dan ook over!
Meldingen
Het Centrum Veilige Sport en de sportbonden krijgen jaarlijks honderden meldingen binnen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Een incident is vrijwel nooit puur één soort gedrag, vaak is ook intimidatie of uitsluiting onderdeel van het incident. Onze medewerkers en de vertrouwens(contact)personen van de bonden hebben contact over meldingen en signalen. Zo kunnen ze incidenten begeleiden en bestuurders ondersteunen. We hebben een landelijk netwerk in de hulpverlening en directe lijnen met zedenpolitie. Lees hier hoe je een melding kun doen.
Klik op afbeelding voor grotere versie of klik hier
Video Gedragscode Sport voor Bestuurders NOC-NSF
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
Ken je rol als coach bij pestgedrag
Veel mensen zijn wel eens betrokken geweest bij pestgedrag of de gevolgen daarvan. Dit kan zijn als slachtoffer, dader, maar ook als getuige. Als trainer/coach heb je een nadrukkelijke rol bij het voorkomen van pestgedrag binnen een ploeg.
De basis hiervoor wordt mogelijk gevormd door regels, maar zeker ook door de omgang van de trainer met zijn of haar pupillen. En pesten is niet alleen iets wat voorkomt bij kinderen, maar ook bij volwassenen.
Probeer te signaleren
Het eerste wat een voetbaltrainer moet doen, is het pesten signaleren. Is iemand een buitenbeentje in de groep, dan is dat tijdens trainingen en wedstrijden niet altijd te merken. Vaak ligt de oorzaak in de voetbalkwaliteiten van het slachtoffer; als die beduidend minder zijn dan die van de rest heeft dat zijn weerslag op de positie van het slachtoffer. In een wedstrijd zal hij niet snel betrokken worden in het spel, en bij het bepalen van teams voor een training wil niemand graag met hem in een groepje zitten.
Video Centrum Veilige Sport, grensoverschrijdend gedrag: blijf je stil of praat je erover?
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
Sta boven het pestgedrag
Iemand die gepest wordt, komt al vrij snel in een vicieuze cirkel terecht. Daar is het moeilijk uit ontsnappen, omdat een slachtoffer niet begrijpt dat het zelf onbewust pestgedrag oproept. Daarom moet de oplossing van buitenaf komen. Voor het functioneren van een voetbalteam is het dus van groot belang dat een trainer boven het pestgedrag staat.
Vaak dezelfde, verstrekkende gevolgen
Het slachtoffer van pesterijen zal nooit op zijn werkelijke niveau kunnen presteren. Pesten kent namelijk vrijwel altijd dezelfde gevolgen:
* Het slachtoffer stopt veel energie in het probleem en kan zich niet concentreren;
* Er komen psychosomatische klachten zoals hoofd- en buikpijn;
* Het slachtoffer voelt zich bedreigd en wordt onzeker;
* Er ontstaat een negatief zelfbeeld met alle gevolgen van dien.
Zoek de oplossing niet bij het slachtoffer
Omdat de oorzaak van het pestgedrag vaak is terug te voeren op het slachtoffer zelf, ligt het vaak voor de hand om daar de oplossing te zoeken. Dat is echter de verkeerde gedachte. Een trainer moet in zijn ploeg namelijk zorgen voor emotionele veiligheid. Door zichzelf respectvol op te stellen naar alle spelers, ook diegenen die over minder voetbalkwaliteiten beschikken, ontstaat een betere onderlinge sfeer.
Verantwoordelijkheid ook naast het veld
Wordt er eenmaal gepest, dan is het van belang de pester op zijn gedrag aan te spreken. Dat moet niet alleen op het veld gebeuren, maar ook daarbuiten. De verantwoordelijkheid ligt dus niet alleen bij een trainer, maar ook bij de vereniging, de ouders en andere betrokkenen.
Train ook eens op samenwerken
Ook helpt het om niet alleen competitieve elementen te trainen. In plaats van een oefening waarbij er een beloning is voor de snelste, langste of technisch meest vaardige, loont het ook om te trainen op samenwerken.
Bron: KNVB
Voor ouders in samenwerking met verenigingen
Het Sportplezier van sommige kinderen wordt bedorven doordat ze worden gepest op de sportvereniging. Geldt dat ook voor jouw kind? Dat is zonde! Gebruik deze tips om er samen met de vereniging iets aan te doen!
Tip 1: doe het samen!
Als vader of moeder zie je niet alles wat er op de sportclub gebeurt. En de trainer of coach dan? Die toch wel? Nee, ook voor hem of haar is echt niet alles zichtbaar wat er in een groep of op de vereniging gebeurt. Ten eerste omdat hij vooral bezig is om de kinderen te helpen met sporten, ten tweede omdat veel van het pestgedrag onzichtbaar is: het gebeurt tussendoor en ook via social media. Helaas heeft uiteindelijk de hele groep last van een slechte sfeer in de groep. Pesten is daarom voor een hele groep vervelend. Stap dus op de trainer of coach af en geef aan dat je graag sámen wilt werken aan een sfeer die voor iedereen veilig en leuk is!
Tip 2: twee-richtings-gesprek
Als jouw kind gepest wordt, is het logisch dat je je zorgen maakt. Het is belangrijk voor je kind dat het pesten zo snel mogelijk stopt. Als je met een trainer of coach gaat praten, is het belangrijk dat het gesprek geen monoloog wordt van jou naar hem of haar toe. Reageer je emoties niet af op de coach of trainer. Hij/zij vindt het ook vervelend dat jouw kind gepest wordt. Geef aan dat je doel is het verminderen van het pestgedrag. Dat moeten we samen doen. Vraag de trainer ook naar zijn verhaal: wat voor gedrag vertoont je kind op de club? Heeft de trainer ook gezien dat er gepest wordt, zo ja: is jouw kind altijd slachtoffer? Misschien heeft de trainer hier direct een goed beeld bij, het kan ook zijn dat het niet zo duidelijk is. Je kunt dan vragen of de trainer daar in de komende twee weken wat extra op wil letten, zodat je daarover een volgende keer in gesprek kunt gaan. Twee weten meer dan één!
Tip 3: pestprotocol
Om vervolgens samen aan de slag te gaan om het gedrag te veranderen, kan je vragen of de vereniging een pestprotocol heeft. In zo’n protocol staat omschreven wat de regels zijn op de vereniging en hoe er wordt omgegaan met pestsituaties. Is dat er al? Misschien kunnen jij en de trainer het eens samen doornemen en een keertje bespreken met de kinderen. Het oplossen van pesterijen op de vereniging ligt namelijk niet alleen bij de kinderen, de coach of bij jou als ouder. Samen staan we sterker!
Als het je lukt om ook andere ouders daarbij te betrekken, wordt het meteen een gesprek van jullie allemaal. Kennen zij deze regels? Vertellen andere kinderen ook over pesten op de vereniging? Leg uit dat het lastig is om kinderen die gepest worden te helpen, als niemand ervan weet! Het moet vooral duidelijk worden dat de sportvereniging een omgeving is waar iedereen zich thuis voelt. Waar je lol hebt met elkaar. Een veilige plek waar je elkaar begrijpt en dat er altijd iemand is die je kan helpen of waar je mee kunt praten en dat je je absoluut niet hoeft te schamen!
Is het pestprotocol er nog niet? Gebruik dit gesprek als vertrekpunt en stel samen belangrijke regels op. Deel ze met de hele vereniging en zet zo een grote stap naar meer Sportplezier!
Jack's list:
- Werk samen en houd je doel voor ogen: jij en de vereniging willen allebei dat er een goede en veilige sfeer is!
- Voer een dialoog in plaats van een monoloog: geef de trainer de kans zijn of haar verhaal te doen
- Ga op zoek naar het pestprotocol op de vereniging en bespreek dat met trainers, kinderen en ouders. Is het er nog niet? Laat dit gesprek dan het startpunt zijn!
Bron
Dat nieuwe medicijn, staat dat op de dopinglijst, of toch niet? Als jullie het clubhuis laten opknappen, hoeveel offertes vraag je dan aan? Incidentjes op het veld, hoe ga je daarmee om? En natuurlijk wil je dat iedereen met plezier naar de club komt. Maar hoe krijg je dat voor elkaar?
Leuk die vragen, maar jij wilt weten hoe je het aanpakt. Bekijk dan de animaties hieronder. Geinig om te zien, en je steekt er ook nog iets van op. De animaties zijn gebaseerd op de gedragscodes in de sport. Gedragscodes die sportbonden, NOC*NSF, Ministerie VWS en experts opstelden vanuit het programma Sport & Integriteit. Het doel: sport veilig, eerlijk, integer, gezond en vooral leuk te houden. Voor iedereen. Dus ook voor jou als bestuurder, scheidsrechter, trainers/coach, sporter en topsporter.
Bestuurders
Als bestuurder ben je altijd druk in de weer. Tot nu toe is het je altijd nog gelukt om de eindjes aan elkaar te knopen. Het verdiende niet altijd de schoonheidsprijs, maar goed. Toch is het verstandig om eens na te denken over hoe je de zaken aanpakt. Stel dat jullie het clubhuis gaan verbouwen, hoeveel offertes vraag je dan aan? Wie controleert de penningmeester eigenlijk? En hoe zorg je dat iedereen met plezier naar de club komt? Bekijk de animatie hieronder eens. Dan weet je hoe een integere bestuurder te werk gaat.
>> Meer informatie over de gedragscode voor bestuurders
Trainers en coaches
Als trainer natuurlijk wil je natuurlijk dat iedereen met plezier naar de training komt. Dat er op z’n tijd gewonnen wordt, ook leuk. Maar hoe zorg je dat het leuk is en blijft? Hoe iedereen gemotiveerd blijft en beter wordt? En hoever kan je daarin eigenlijk gaan? Soms raak je je sporters misschien aan om ze te helpen. Goed bedoeld, maar wat vindt de sporter in kwestie daar eigenlijk van? Of de ouders langs de kant. Bekijk de animatie hieronder eens. Dan weet je hoe het leuk houdt. Voor iedereen, ook jezelf.
Video Gedragscode Sport: trainers, coaches en begeleiders NOC-NSF
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
>> Meer informatie over de gedragscode voor trainers en coaches.
Scheidsrechters/officials/jurylid
Als scheidsrechter/official/jurylid zorg je dat de wedstrijd goed verloopt. Je geniet van je ‘vak’. Tuurlijk, er zijn weleens incidentjes. Luidruchtige supporters langs de lijn, een rotschop op het veld, sporters die verhaal halen. Hoe ga je daar eigenlijk mee om? Jij bent tenslotte verantwoordelijk voor wat er tijdens de wedstrijd gebeurt. En die verantwoordelijkheid is precies wat je kwetsbaar maakt. Je bent een interessant doelwit voor iemand die de wedstrijd wil manipuleren. Hoe onschuldig het ook lijkt. Bekijk de animatie hieronder eens. Dan weet hoe je omgaat met lastige situaties.
Video Gedragscode Sport: scheidsrechters/officials/juryleden
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
>> Meer informatie over de gedragscode voor scheidsrechters.
Sporters
Sporten doe je omdat je het leuk vindt. Zorg daarom dat het leuk blijft. Niet alleen voor jezelf, ook voor de andere in je team/trainingsgroep en de tegenstander. Dat zit ‘m in kleine dingen. Help je tegenstander overeind als je hem of haar omver hebt gelopen. Grote mond en klagen bij de scheidsrechter? Doe maar niet, je schiet er niks mee op. Bekijk de animatie hieronder. Dan weet je precies wat we bedoelen.
Video Gedragscode Sport: sporters
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken
>> Meer informatie over de gedragscode voor sporters.
Topsporters
Je hebt maar een doel voor ogen: winnen! Daar doe je alles voor, dag in dag uit. Eat-sleep-train-repeat is jouw motto. Zwaar is het topsport bestaan zeker, het is een vak. Soms liggen er verleidingen op de loer. Matchfixing, betting en doping: zaken waarmee je liever niet in aanraking komt. Bekijk daarom de onderstaande animatie eens. Dan blijf je uit de problemen.
Video Gedragscode Sport: topsporter NOC-NSF
Klik op de afbeelding of klik op deze link om de video te bekijken.
>> Meer informatie over de gedragscode voor topsporters.
Vertrouwenspuntsport
Doping, matchfixing maar ook discriminatie en pesten. Het Vertrouwenspunt Sport is er voor al dit soort zaken. Niet alleen om te melden als het kwaad al is geschied. Ook om advies in te winnen ben je bij het Vertrouwenspunt Sport aan het goede adres. Iedereen kan trouwens bij het Vertrouwenspunt Sport terecht: sporters, topsporters, trainers en coaches, ouder en bestuurders.
Zie voor meer informatie over het Vertrouwenspunt Sport www.centrumveiligesport.nl
Bron en Movisie
Hieronder treft u een overzicht met interessante informatie aan om pesten binnen de sportclub (preventief) aan te kunnen pakken. Mocht uw vraag er niet bijstaan, neem dan gerust 
