Rol van de online pestkop (cyberpester)
Beschermd door het gevoel van anonimiteit kan een pester online verder gaan dan bij andere vormen van pesten. Hij waant zich veilig, vertoont ongeremd gedrag en heeft niet door hoe hij overkomt op anderen.
Vergelijk het met een verkeerssituatie. De gemiddelde weggebruiker gedraagt zich anders in de auto dan daarbuiten. Denk hierbij aan het luidkeels meezingen met de radio voor een rood stoplicht of hardop schelden als je wordt afgesneden door een andere weggebruiker. Omdat je afgeschermd in de auto zit, denk je dat niemand je hoort of ziet. Je waant je veilig en bent minder bezig met jezelf in relatie tot anderen. Hierdoor vertoon je makkelijker ongeremd gedrag. Dit is ook het geval bij cyberpesten.
Profiel van de online pestkop (cyberpester)
- Meer jongens dan meisjes
- Surfen vele uren op internet, wat het risicovol maakt.
- Band met de ouders in minder ok; laten minder gebruik van nieuwe media toe.
- Vaker slachtoffer en omstaander van cyberpesten en minder steun van vrienden.
- Kunnen zich minder inleven en zijn brutaler.
- Het is ook vaak een dader van klassiek pesten.
- Ze zijn niet erg met school bezig.
- Ze overschatten de beloning van cyberpesten; denken meer te winnen dan ze eigenlijk doen.
Wat pestkoppen nodig hebben = 'Zeg me dat ik ertoe doe!'
Rol van omstanders
Het stoppen van cyberpesten is lastiger doordat de rol van de omstanders online minder duidelijk is dan offline. Dit komt doordat:
- Het effect op de gepeste minder zichtbaar is voor omstanders. Bij online pesten zien omstanders de reactie of emotie van de gepeste niet. Het signaal om te helpen ontbreekt, waardoor ze minder snel ingrijpen.
- Ingrijpen minder effect heeft op de pester. Als omstanders wél reageren omdat ze een opmerking te ver vinden gaan, dan is het voor een pester eenvoudiger om dit te negeren en er een schepje bovenop te doen.
- Jongeren deel uitmaken van tientallen online groepen. Binnen deze dynamiek veranderen rollen. Een pester kan slachtoffer worden en andersom. Een gepeste kan vanwege de mogelijkheid om een anoniem account aan te maken, eenvoudig genoegdoening halen bij anderen door online zélf te gaan pesten.
- Het minder duidelijk is hoe de rollen verdeeld zijn. In offline situaties is het zichtbaar wie voor welke partij kiest. Ben je lid van een WhatsAppgroep, dan is het niet altijd duidelijk hoe de rollen verdeeld zijn. Het sociale risico is dan te groot om voor een kamp te kiezen. De omstander kiest de veilige weg door niet in te grijpen.
Profiel Omstanders
35% is getuige van cyberpesten
- Omstaanders beginnen met zichzelf te onderhandelen om op die manier te beslissen wat de beste reactie is:
- wat zijn de gevolgen voor mezelf?
- wat zijn de gevolgen voor het slachtoffer?
- wat zijn eventuele oplossingen?
- Omstaanders kunnen verschillende reacties hebben:
- hulp geboden (eerder discreet) = 45,6%
- mee gepest = 5%
- niets gedaan = 56,9% --> Jongeren weten soms niet wat ze moeten doen, anderen zijn bang om nadien zelf gepest te worden en het grootste deel zegt dat het hun zaken niet zijn.
- Uit onderzoek kunnen we de volgende feiten concluderen:
- dat jongeren sneller zullen helpen als de situatie ernstig is.
- dat jongeren meer en sneller in privé situaties helpen dan in het openbaar.
- dat andere omstaanders een heel belangrijke invloed hebben.
- dat de normen van ouders een belangrijke rol spelen.
Profiel Slachtoffer
- Ze zijn meer afhankelijk van internetgebruik.
- Meer kans bij onveilig internetgebruik:
- contact met onbekenden
- wachtwoorden delen
- slecht beveiligen van eigen profielsite
- Ouders die minder gebruik van media toelaten.
- Zijn minder populair en hebben minder vrienden.
- Het is vaak iemand die zelf dader of omstaander is van cyberpesten.
- Is vaker slachtoffer van klassiek pesten.
- Voelt sneller stress.
- Zoekt minder snel oplossingen.
- Holibi-jongeren worden vaker geviseerd.
Rol van de onderwijsprofessional
Onderwijsprofessionals hebben een belangrijke functie om online pesten te voorkomen, te signaleren en te verminderen. Het is belangrijk dat ze:
Kennis hebben van online pesten om pestsituaties te herkennen;
- Leerlingen helpen zich in elkaar in te leven en te bedenken hoe berichten (onbedoeld) negatief geïnterpreteerd kunnen worden
- Kennis hebben van online én offline groepsdynamica;
- Op de hoogte zijn van de online interesses van hun leerlingpopulatie en hierop anticiperen;
- Op de hoogte zijn van technologische ontwikkelingen in de nabije toekomst om te anticiperen op negatief gebruik hiervan;
- Op de hoogte zijn van de inhoud van het anti-pestprotocol en adequaat reageren in geval van online pesten;
- Samen met leerlingen afspraken maken over online gedrag.
- Gemaakte afspraken handhaven;
- Leerlingen bewust maken van hun online gedrag op sociale media en in games door bijvoorbeeld mediawijsheid op te nemen in het schoolcurriculum;
- Leerlingen voorlichten hoe ze kunnen handelen als een klasgenoot online wordt gepest of als leerlingen zelf online gepest worden.
- Leerlingen stimuleren om sociale media op positieve wijze in te zetten
Anoniem
Naast het gevoel van anonimiteit, houdt een klein deel van de online pesters zijn identiteit bewust achter. Deze pesters maken een anoniem account aan dat niet te herleiden is naar hun echte identiteit. Als niet duidelijk is wie de pester is, is het lastiger om het pesten te stoppen en geeft dit de gepeste een extra onbehaaglijk gevoel. Toch kennen de meeste online pesters hun slachtoffers uit de offline wereld.
Subtiele vormen van online pesten
Pesters kunnen vaak goed inschatten wat andere jongeren denken, doen en voelen, terwijl zij minder geraakt worden door de emoties van anderen. Bij het online pesten kunnen subtiele vormen gebruikt worden om de machtsongelijkheid tussen de pester en het slachtoffer vorm te geven. Denk hierbij aan negeren, buitensluiten, het posten van emoticons met dubbele betekenissen, hoektags en dergelijke.
Deze subtiele vormen van online pesten zijn in de offline praktijk minder zichtbaar voor buitenstaanders en opvoeders, waardoor de pester zich onaantastbaar voelt. Buitenstaanders kunnen immers het vertoonde online gedrag niet met 100 procent zekerheid duiden als pestgedrag. Daarom is het belangrijk om uit te gaan van wat het slachtoffer ervaart.
Maak jongeren bewust van deze groepsdynamiek en maak ze weerbaar door ze onder meer handvatten te geven om in te grijpen als online pesten zich voordoet. Spreek duidelijk uit dat online pesten niet wordt getolereerd en dat de school bereid is te helpen. Dit geldt ook voor verenigingen en andere organisaties die met jongeren werken.
Aanpak cyberpesten
Als een kind online wordt gepest is het belangrijk om, net zoals bij traditioneel pesten, het kind serieus te nemen. Een van de weinige voordelen van online pesten is dat er bewijs is. Hiermee wordt sneller duidelijk wie betrokken zijn, tenzij het afkomt van een anoniem account.
Snel handelen
De praktijk wijst uit dat snel handelen nodig is, zeker als er compromitterende foto’s online verspreid worden. Een ingrijpende pestsituatie even over het weekend tillen is af te raden. Het bereik online is groot en de schade kan daardoor snel oplopen. Omdat online pesten in school- of verenigingsverband meestal onderdeel is van negatieve groepsdruk en -dynamiek, vraagt de aanpak van online pesten dezelfde stappen als die van offline pesten.
Hulporganisaties
Hulporganisaties zoals meldknop.nl en helpwanted.nl bieden ondersteuning via informatie op hun website en doorverwijzing naar organisaties waarmee direct contact opgenomen kan worden. Kinderen kunnen bellen of chatten met hulplijnen zoals de Kindertelefoon.nl en Vraaghetdepolitie.nl. Zorg als organisatie dat de lijnen naar externe hulpverleners, zoals jongerenwerk, politie en GGD kort zijn. Wees als professional voorbereid op online pestincidenten, zodat deze adequaat opgelost kunnen worden.
Meer informatie
www.schoolenveiligheid.nl
www.stoppestennu.nl
www.mediawijsheid.nl/onlinepesten
www.socialmediaimpact.nl/category/cyberpesten/