Leerkrachten of andere professionals hebben een belangrijke functie om pesten te voorkomen, te signaleren en te verminderen. Dit kan door preventief te werken aan een positieve omgang binnen een groep, pesten te signaleren, hierop in te grijpen en gepeste kinderen te steunen.
Kennis van pesten
Er spelen meerdere factoren mee bij het adequaat reageren van leerkrachten op pestsituaties. Zo moeten zij kennis hebben van pesten om pestsituaties te herkennen. Voorbeelden zijn verschillende vormen van pesten en een onderscheid tussen plagen, pesten en incidenteel negatief of agressief gedrag.
Het is voor leerkrachten soms lastig in de drukte van de klas te zien of kinderen een klein ruzietje hebben of dat er wordt gepest. Ook is het lastig de rol van verschillende kinderen in een situatie goed in te schatten. Vooral sociale uitsluiting en digitaal pesten zijn moeilijker voor leerkrachten om te signaleren, omdat het vaak buiten het gezichtsveld gebeurt.
Pesten serieus nemen
Het is belangrijk dat leerkrachten pesten serieus nemen. Met hun gedrag kunnen ze een voorbeeldfunctie vervullen. Als leerkrachten pesten bijvoorbeeld negeren, geven ze hiermee een signaal af dat ze het pestgedrag tolereren. Daardoor kunnen slachtoffers het gevoel krijgen dat de leerkracht aan de kant van de pester(s) staat.
Leerkrachten grijpen minder vaak in als ze van mening zijn dat een beetje pesten erbij hoort. Leerkrachten nemen pesten serieuzer en hebben meer empathie met het slachtoffer als ze zich beter in kunnen leven in slachtoffers, bijvoorbeeld doordat zij zelf gepest zijn in het verleden.
Pesten beperken en voorkomen
Om op adequate wijze pesten te beperken, hebben leerkrachten bepaalde vaardigheden nodig. Blijvende aandacht voor positieve groepsvorming en de sociaal-emotionele ontwikkeling lijkt het meest effectief om pesten te voorkomen en een veilig sociaal klimaat te creëren.
Docenten kunnen op verschillende manieren ingrijpen bij pestsituaties door:
- De groep te activeren om slachtoffers te helpen en te steunen
- Het opstellen van klassenregels
- Toezicht te houden in pauzes, op de gang en in andere vrije situaties, zoals het omkleden bij de gym
- Het voeren van gesprekken met betrokken leerlingen
- Te praten met ouders van betrokken kinderen
- Een maatjessysteem of steungroep op te zetten voor slachtoffers
- Het positief betrekken van pesters bij het vinden van een oplossing
Om preventief te werken om pesten te voorkomen kunnen leerkrachten:
- Groepsvorming bevorderen zodat leerlingen elkaar leren kennen
- Het inzicht van leerlingen in elkaars wensen, intenties en gedrag bevorderen
- Kinderen helpen zich in te leven in de gevoelens van anderen
- Kinderen helpen te verwoorden wat ze voelen of willen.
- Kinderen te helpen ook in social media op een positieve manier te communiceren
- Kinderen helpen rekening met elkaar te houden, te onderhandelen en samen te werken
- Inzicht in en respect voor verschillen te creëren
- Kinderen verantwoordelijk te maken voor de groep
Zelfvertrouwen van de leraar
Elke situatie en groep vraagt om een andere werkwijze, wat het voor leerkrachten geen makkelijke taak maakt. De neiging van de leerkracht om in te grijpen wordt onder meer beïnvloed door de kennis en houding ten aanzien van pesten en door zijn of haar zelfvertrouwen.
Leerlingen pikken signalen van zelfvertrouwen, adequaat ingrijpen en voorbeeldgedrag van de leerkracht op, wat het sociale klimaat in de klas positief beïnvloedt. Een helder pestprotocol of antipest-programma en een goede onderlinge samenwerking binnen het team dragen bij aan meer zelfvertrouwen bij leerkrachten in het eigen handelen en een hogere effectiviteit.
Bron NJI (Nederlands Jeugd Instituut)