Niets gezien, niets gehoord, niets gedaan | De zoekgemaakte verantwoordelijkheid

Grensoverschrijdend gedrag speelt breed bij de landelijke publieke omroepen. Ruim 1484 medewerkers geven aan hier in het afgelopen jaar mee te maken te hebben gehad als doelwit of getuige. De commissie is zeer geschrokken van de ernst van de gedragingen en van het aantal mensen dat daarmee in aanraking is gekomen. De commissie is onder de indruk van de moed van de (oud-)medewerkers om hun ervaringen te delen. Die gaan over stelselmatige sabotage, fysiek of verbaal geweld en seksuele intimidatie.

“Een onveilige werkomgeving ontstaat niet alleen door ongewenst gedrag van collega's, maar ook door een omgeving die toekijkt, een leidinggevende die het toelaat, een werkgever die niet ingrijpt en het toezicht dat faalt.”

Het grensoverschrijdende gedrag zorgt voor fysieke, mentale en sociale schade bij medewerkers en de mensen om hun heen. Het zorgt bovendien voor een onveilige werkomgeving die creativiteit aantast, vernieuwing tegengaat en de samenwerking ondermijnt.

De commissie stelt vast dat de omroepen en de NPO de afgelopen jaren een betere invulling hadden kunnen én moeten geven aan hun wettelijke zorgplicht voor medewerkers en dat zij onvoldoende professioneel zijn omgegaan met signalen van ongewenst gedrag.

Te lang zijn de ervaringen van velen niet gezien, niet gehoord en werd er dus niets gedaan.

Oproep tot erkenning en nazorg

De commissie doet in haar rapport een reeks aanbevelingen. Zo roept zij eerst en vooral op tot uitdrukkelijke erkenning van alle vormen van  grensoverschrijdend gedrag, evenals tot nazorg en het nemen van verantwoordelijkheid voor alle betrokkenen. De aanpak van grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep start met het aanpakken van de kwaliteit van het leiderschap. Dit maakt het meeste verschil blijkt uit het onderzoek. De commissie beveelt aan dat de mensen niet wegkijken, leidinggevenden het goede voorbeeld geven en elkaar aanspreken, en dat het toezicht versterkt wordt.

Een andere aanbeveling is het begeleiden van presentatoren, ook ter bescherming van henzelf. Voor de NPO ziet de commissie een verbindende rol in het borgen van een veilige werkcultuur en het harmoniseren van gedragsnormen binnen de publieke omroepen.

Wijze van onderzoek

De commissie baseert haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen op diverse bronnen: de resultaten van een vragenlijst met ongeveer 2.500 respondenten, dossieronderzoek naar de invulling van de werkgeversrol door de omroepen, gesprekken met andere betrokkenen en met 40 functionarissen op alle niveaus van de omroepen. Het rapport beschrijft alleen gedragingen die door meerdere medewerkers en respondenten zijn beschreven ter bescherming van de medewerkers en respondenten.

Uit deze informatiebronnen heeft de commissie patronen van gedrag omschreven. De commissie sprak met ruim 200 mensen die hun ervaringen deelden en heeft zich bij haar bevindingen gebaseerd op terugkerende patronen in individuele ervaringen. De respondenten werken of werkten bij de NPO, diverse omroepen en programma’s en bieden een breed scala aan ervaringen, leeftijden, functietypen en persoonskenmerken. De commissie wil ook zo de stem van de werkvloer verstaan en verbinden aan een veiliger werkomgeving in de toekomst.

Het viel de commissie op dat verreweg de meeste mensen hun verhalen deelden om het in de toekomst voor een nieuwe generatie beter te maken. De commissie hoopt dat dit ook gebeurt met haar onderzoek: niet omzien in wrok, maar lessen trekken voor de toekomst.

• Download Rapport Niets gezien, niets gehoord, niets gedaan

De commissie wijst erop dat zij zich in haar rapport vanuit haar opdracht vooral richt op zaken die niet goed zijn gegaan. Daarbij moet volgens haar niet uit het oog worden verloren dat veel zaken wel goed gaan. De grote bevlogenheid van medewerkers, en de aard van het werk vormen daarbij risicofactoren voor gedrag dat ook voorheen grensoverschrijdend was.

Bron OGCO