'Vernederd en verwaarloosd': rapport gesloten jeugdzorg schetst grimmig beeld

Het rapport over de gesloten jeugdzorg werd vandaag gepresenteerd. Kwetsbare jongeren voelden zich gekleineerd, vernederd en gemanipuleerd door machtsbeluste groepsleiders. Het is een van de conclusies uit een rapport over de Zeer Intensieve Observatie en Stabilisatie-afdelingen (ZIKOS) in de gesloten jeugdzorg. "Ik ging op een gegeven moment gewoon tegen poppen praten, omdat ik zo lang op een kamer zat en niemand om me heen had", schrijft een jongere die op zo'n afdeling verbleef.

51 jongeren deelden hun ervaringen met ervaringsdeskundige Jason Bhugwandass. Hij verbleef in 2015 zelf in een ZIKOS-afdeling en probeert sindsdien verschillende instanties te informeren over misstanden in de ZIKOS-afdelingen en de gesloten jeugdzorg. ZIKOS-afdelingen vallen onder gespecialiseerde zorg voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar die in een crisis verkeren door een psychiatrische stoornis. Nederland telt vijftien locaties voor de gesloten jeugdzorg. Twee van die locaties hebben een ZIKOS-afdeling, met in totaal 18 plekken. In Harreveld zijn 12 plekken, in Zetten 6. 

Eerder werden ook meldingen gedaan over de gesloten jeugdzorg in het algemeen. De gezondheidsinspectie bracht eind vorig jaar een bezoek aan de vijftien gesloten jeugdzorglocaties in Nederland en concludeerde dat jongeren soms maanden moesten wachten op behandeling en therapie en jongeren op sommige plekken werden opgesloten. De inspectie vond dat 'niet acceptabel'.

Gekleineerd en vernederd

Het rapport over de ZIKOS-afdelingen binnen de gesloten jeugdzorg beschrijft ervaringen van jongeren waarin zij werden gekleineerd, vernederd, uitgescholden of gemanipuleerd door groepsleiders. Woorden als 'mongool' en 'kankerhoer' zouden ook voorbij zijn gekomen.

Ook wordt gesproken over verwaarlozing, met situaties waarin jongeren bijvoorbeeld geen toegang tot water of eten hadden. Op locatie Zetten konden jongeren ook niet standaard gebruikmaken van sanitaire voorzieningen. Om naar de wc te kunnen, moesten ze via de intercom inbellen. Groepsleiders zouden daar niet altijd direct gehoor aan hebben gegeven.

Tegen een jongere met een eetstoornis zou zijn gezegd: "Je hebt een eetstoornis? Is goed, zullen we zien hoe lang je dat volhoudt. Vanaf vandaag komen we je ook geen eten meer brengen. Dan roep je vanzelf om eten."

Een jongere die in 2023 in Zetten verbleef, voelde zich door het gedrag van groepsleiders geen mens meer. "Ik voelde me eerder een project of een testkonijn." Van de 51 jongeren die hun ervaringen deelden met Bhugwandass, vonden slechts drie het contact met groepsleiders goed. 41 jongeren vonden het contact niet goed, de rest beantwoordde de vraag neutraal.

Bhugwandass hoopt dat de ZIKOS-afdelingen in Nederland zo snel mogelijk worden gesloten, eerder dan het door het kabinet bepaalde jaar 2030.

'Geschrokken en geraakt'

Aanbieders van gesloten jeugdzorg zijn 'geschrokken' en 'geraakt' door het rapport. Beide instellingen zeggen het rapport 'uiterst serieus' te nemen en onderzoek te doen naar de signalen uit het rapport.

De ZIKOS-afdeling in Zetten heeft naar aanleiding van het bezoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) eind vorig jaar besloten om per 15 februari geen nieuwe jongeren meer op te nemen op de afdeling. De instelling is van mening op dit moment 'onvoldoende in staat te zijn' om deze jongeren 'de veilige en deskundige omgeving te bieden die zij nodig hebben'. De andere instelling, in Harreveld, zegt niet door te gaan met ZIKOS 'in de huidige vorm'.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft de instroom op de ZIKOS-afdelingen opgeschort. Zolang er onderzoek wordt gedaan naar de meldingen over misstanden op de ZIKOS-afdelingen in de gesloten jeugdzorg, worden er geen jongeren meer naartoe gestuurd door gemeenten.

Het kabinet bepaalde in 2022 dat de gesloten jeugdzorg in 2030 moet zijn verdwenen. Geen enkele jongere mag dan nog in de gesloten jeugdzorg zitten.

Bron: RTL Nieuws