Pesten kan zich op veel verschillende manieren uiten en slachtoffers vinden het vaak moeilijk om erover te praten. Daarom is het belangrijk om alert te zijn op signalen die kunnen duiden op pestgedrag. Deze signalenlijst helpt ouders, leerkrachten, collega’s en andere betrokkenen om pesten vroegtijdig te herkennen en actie te ondernemen.
Signalen van pesten bij het slachtoffer
Emotionele signalen
- Het slachtoffer lijkt vaak verdrietig, angstig of boos.
- Er is sprake van stemmingswisselingen of huilbuien zonder duidelijke reden.
- Het slachtoffer heeft een laag zelfbeeld en lijkt zichzelf te onderschatten.
Fysieke signalen
- Onverklaarbare blauwe plekken, snijwonden of andere verwondingen.
- Klachten zoals hoofdpijn, buikpijn of misselijkheid, vaak op dagen dat school of werk gepland is.
- Verlies van eetlust of verandering in slaappatroon (bijvoorbeeld nachtmerries).
Sociale signalen
- Het slachtoffer trekt zich terug en vermijdt sociale situaties.
- Het kind of de collega heeft weinig of geen vrienden en wordt vaak alleen gezien.
- Vermijdt bepaalde plekken, zoals de school, werkplek of pauzeruimtes.
Gedragsmatige signalen
- Verandering in prestaties op school of werk (bijvoorbeeld een plotselinge achteruitgang in cijfers of productiviteit).
- Vertonen van angstige of nerveuze gedragingen, zoals trillen of blozen.
- Het slachtoffer blijft vaker thuis zonder duidelijke reden (bijvoorbeeld “ziek” melden).
Signalen van pesters
Gedragsmatige signalen
- Neiging om anderen belachelijk te maken, kleineren of uit te sluiten.
- Regelmatig gebruik van kwetsende taal of scheldwoorden.
- Het zoeken van aandacht door te lachen of aan te moedigen wanneer anderen gepest worden.
Sociale signalen
- De pester lijkt vaak in het middelpunt van een groep te staan en gebruikt deze positie om macht uit te oefenen.
- Neemt vaak initiatief tot activiteiten die andere groepsleden buitensluiten.
- Heeft weinig respect voor autoriteit en regels.
Fysieke signalen
- Onverklaarbaar bezit van spullen die niet van hen zijn (bijvoorbeeld speelgoed, sieraden of gadgets van andere leerlingen of collega’s).
- Vaak betrokken bij fysieke confrontaties of agressieve acties.
Signalen van omstanders
Omstanders spelen een belangrijke rol in pestgedrag. Hun reactie kan bepalen of het pestgedrag stopt of doorgaat.
Gedragsmatige signalen
- Omstanders lachen mee of moedigen de pester aan.
- Sommigen tonen schuldgevoelens en vermijden oogcontact met het slachtoffer.
- Anderen negeren de situatie volledig uit angst om zelf slachtoffer te worden.
Sociale signalen
- Omstanders blijven stil uit angst voor repercussies van de pester.
- Er is sprake van groepsdruk om mee te doen of de pester te ondersteunen.
Signalen van pesten bij volwassenen (op de werkvloer)
Emotionele signalen
- Collega’s voelen zich niet veilig of krijgen stressklachten.
- Er zijn spanningen in het team, zoals wantrouwen of onrust.
Sociale signalen
- Een medewerker wordt genegeerd in vergaderingen of uitgesloten van informele gesprekken.
- Het slachtoffer krijgt kritiek op irrelevante zaken of wordt continu beoordeeld op fouten.
Professionele signalen
- De prestaties van het slachtoffer gaan achteruit.
- Er is een toename in ziekmeldingen of verzoeken om overplaatsing.
Vormen van pesten en bijbehorende signalen
Fysiek pesten
- Blauwe plekken, snijwonden of kapotte kleding.
- Angst om naar bepaalde locaties te gaan (bijvoorbeeld school of sportclub).
Verbaal pesten
- Het slachtoffer herhaalt vaak beledigingen of kwetsende opmerkingen die het gehoord heeft.
- Vermijdt gesprekken of situaties waarin het slachtoffer zich kwetsbaar voelt.
Sociale uitsluiting
- Niet worden uitgenodigd voor bijeenkomsten of activiteiten.
- Het slachtoffer merkt dat anderen fluisteren of stiekem lachen.
Online pesten (cyberpesten)
- Het slachtoffer stopt plotseling met het gebruik van sociale media of verandert zijn/haar accountinstellingen.
- Er worden anonieme berichten, bedreigingen of nare opmerkingen ontvangen.
Wat te doen als je signalen van pesten herkent?
- Praat erover: Vraag op een rustige en open manier wat er aan de hand is. Zorg ervoor dat het slachtoffer zich gehoord voelt.
- Documenteer incidenten: Houd een logboek bij van wat er gebeurt, inclusief data, tijden en details.
- Meld het: Schakel hulp in van een leraar, vertrouwenspersoon of leidinggevende.
- Zorg voor steun: Moedig het slachtoffer aan om met vrienden of familie te praten.
- Neem actie: Organiseer een gesprek met betrokken partijen of schakel externe hulp in als de situatie niet verbetert.
Waarom is het belangrijk om pesten te herkennen?
Pesten heeft vaak langdurige gevolgen voor zowel het slachtoffer als de pester. Slachtoffers kunnen te maken krijgen met angst, depressie, sociaal isolement en zelfs zelfmoordgedachten. Pesters lopen het risico antisociaal gedrag te ontwikkelen en problemen te krijgen in hun latere leven.
Door pesten vroegtijdig te signaleren en actie te ondernemen, kunnen we de negatieve impact minimaliseren en een veilige omgeving creëren voor iedereen.
Bij het Kenniscentrum Pesten van Stop Pesten Nu kun je terecht voor meer informatie over het herkennen en aanpakken van pesten.
Lees meer over:
• Signalen van pesten bij kinderen
• Signalen van pesten op de werkvloer