Onderzoek pesten: omstanders, pestvormen en vertrouwen in leraar

Dit academisch artikel uit de Journal of School Violence onderzoekt hoe omstanders reageren op verschillende soorten pestgedrag in de klas. Het onderzoek richt zich specifiek op de rol van vertrouwen in de leraar en het type van de pesterij (directe/indirecte uitsluiting of denigratie) in de beïnvloeding van bystandergedrag (verdedigen, passief toekijken, of meedoen met de pester). De studie, uitgevoerd onder Zweedse negendejaars, gebruikte vignetten van hypothetische pestincidenten om de reacties te peilen. De resultaten suggereren dat meer vertrouwen in de leraar samenhangt met een grotere geneigdheid tot verdedigen en een kleinere kans om zelf te pesten, terwijl het type pesterij bepaalde vormen van passief toekijken beïnvloedde.

Download het volledige onderzoek Classroom Bullying: Understanding Bystander Reactions Across Different Bullying Types

#1 Wat wordt verstaan onder pesten in de context van dit onderzoek?

Pesten wordt in dit onderzoek gedefinieerd als de herhaalde intentionele agressie van iemand die zichzelf niet gemakkelijk kan verdedigen. De meest gebruikte definitie omvat drie criteria: (1) intentie, (2) herhaling en (3) een machtsongelijkheid ten gunste van de dader(s). Soms wordt een vierde criterium toegevoegd, namelijk dat het plaatsvindt in de afwezigheid van duidelijke provocatie. Pesten wordt vaak onderverdeeld in twee types: direct (openlijke agressie zoals fysiek of verbaal geweld) en indirect (verborgen agressie zoals roddelen, geruchten verspreiden, sociale uitsluiting).

#2 Welke verschillende vormen van pesten werden in dit onderzoek onderzocht?

Dit onderzoek richtte zich op twee hoofdtypen van pesten en hun directe en indirecte vormen:

• Ostracisme (sociale uitsluiting): Dit kan direct zijn (openlijke afwijzing) of indirect (sociale uitsluiting die niet expliciet wordt gemaakt). De vignettes in het onderzoek beschreven scenario's waarin een student direct werd uitgesloten van een groep ("Onze groep is al vol... we zijn liever met drie zonder jou dan met vier met jou") of indirect werd buitengesloten (bijvoorbeeld door te zeggen dat ze op iemand anders wachten, terwijl dit niet waar is).
• Devaluatie (sociale ontwaarding): Ook dit kan direct zijn (vernederende opmerkingen in het bijzijn van het slachtoffer) of indirect (subtiele opmerkingen achter de rug van het slachtoffer). De vignettes illustreerden directe devaluatie door openlijke denigrerende opmerkingen ("Ga er maar bij! Dan hebben we tenminste nog wat lol!") en indirecte devaluatie door opmerkingen tegen anderen, maar wel hoorbaar voor het slachtoffer, die zijn of haar reputatie ondermijnen ("praat zoveel onzin!").

#3 Welke rol spelen omstanders (bystanders) bij pestgedrag op school?

Omstanders, leerlingen die getuige zijn van pesten of weten dat het gebeurt, kunnen verschillende rollen aannemen die het pestgedrag aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Deze rollen omvatten:

• Verdedigers: Zij helpen, troosten of komen op voor het slachtoffer. Hun interventie kan pestepisodes stoppen en de frequentie ervan verminderen.
• Passieve omstanders: Zij blijven afzijdig en vermijden betrokkenheid. Hoewel ze niet direct bijdragen aan het pesten, kan hun passiviteit het pestgedrag indirect in stand houden.
• Pro-pestgedrag: Dit omvat actief helpen van de pesters (assistenten) of het indirect steunen van het pesten door bijvoorbeeld te lachen of te juichen (versterkers).

Onderzoek suggereert dat het richten van interventies op omstanders effectiever kan zijn dan alleen op de pesters, omdat omstanders vaak conflicterende gevoelens hebben over pesten en geneigd zijn te willen helpen.

#4 Wat was het doel van dit specifieke onderzoek en wat waren enkele van de belangrijkste hypothesen?

Het doel van dit onderzoek was om te onderzoeken of de neiging van leerlingen om zich als omstander pro-pestgedrag te gedragen, passief te blijven of het slachtoffer te verdedigen, varieert afhankelijk van het type pesten dat ze waarnemen en hun mate van vertrouwen in de capaciteiten van hun leraar om de klas te managen.

Enkele belangrijke hypothesen waren:

• Leerlingen die getuige zijn van ostracisme (uitsluiting) zouden vaker geneigd zijn om het slachtoffer te verdedigen en minder geneigd om passief te blijven of zich pro-pestgedrag te gedragen in vergelijking met getuigen van devaluatie.
• Leerlingen die getuige zijn van direct pesten zouden vaker geneigd zijn om het slachtoffer te verdedigen en minder geneigd om passief te blijven of zich pro-pestgedrag te gedragen in vergelijking met getuigen van indirect pesten.
• Leerlingen met een hoger vertrouwen in hun leraar zouden vaker geneigd zijn om het slachtoffer te verdedigen en minder geneigd om passief te blijven of zich pro-pestgedrag te gedragen.

#5 Hoe werd het vertrouwen van leerlingen in hun leraar in dit onderzoek gemeten en welke invloed had dit vertrouwen op hun reacties als omstander?

Het vertrouwen van leerlingen in de capaciteiten van hun leraar om de klas te managen werd gemeten met behulp van drie vragen die aangepast waren van een bestaande vertrouwensschaal. De leerlingen gaven op een zevenpuntsschaal aan in hoeverre ze het eens waren met uitspraken als: "Ik kan erop vertrouwen dat mijn klassenleraar zou luisteren en me zou begrijpen als ik een probleem zou hebben," "Ik kan erop vertrouwen dat mijn klassenleraar conflicten tussen leerlingen goed kan oplossen," en "Ik kan erop vertrouwen dat mijn klassenleraar redelijke beslissingen neemt voor de toekomst van de klas."

De resultaten toonden aan dat leerlingen met een hoger vertrouwen in hun leraar vaker geneigd waren om slachtoffers van pesten te verdedigen en minder geneigd waren om zich pro-pestgedrag te gedragen. Er werd echter geen significant direct effect van vertrouwen op passief omstanderschap gevonden, hoewel er wel een interactie was met het type pesten.

#6 Waren er verschillen in omstandergedrag afhankelijk van het type pesten dat werd waargenomen?

De resultaten lieten zien dat er een significant verschil was in passief omstanderschap afhankelijk van het type pesten. Leerlingen rapporteerden meer passief omstanderschap in de situatie van indirecte devaluatie in vergelijking met directe uitsluiting. Er werden geen significante hoofdeffecten van het type pesten gevonden voor de rollen van verdediger of pro-pestgedrag. Wel was er een interactie-effect tussen het type pesten en het vertrouwen in de leraar op passief omstanderschap, wat suggereert dat het effect van vertrouwen op passiviteit afhangt van de vorm van pesten.

#7 Welke rol speelde gender in de reacties van leerlingen op pesten als omstander?

Gender werd in dit onderzoek als controlevariabele meegenomen. De resultaten toonden aan dat jongens vaker geneigd waren om de rol van pro-pester op zich te nemen dan meisjes. Er werd echter geen significant verschil gevonden tussen jongens en meisjes in de neiging om het slachtoffer te verdedigen. De bevindingen over passief omstanderschap waren niet eenduidig in eerder onderzoek, en ook in deze studie werd geen significant hoofdeffect van gender op passief gedrag gevonden.

#8 Wat zijn de implicaties van de bevindingen van dit onderzoek voor interventies tegen pesten op scholen?

De bevindingen van dit onderzoek benadrukken het belang van het vertrouwen van leerlingen in hun leraren bij de aanpak van pesten. Een hoger niveau van vertrouwen in de leraar is geassocieerd met meer verdedigend gedrag van omstanders en minder pro-pestgedrag. Dit suggereert dat inspanningen om het vertrouwen tussen leerlingen en leraren te versterken een positieve invloed kunnen hebben op de bereidheid van leerlingen om in te grijpen bij pesten. Aangezien het meeste pesten in de klas plaatsvindt, is de rol van de leraar cruciaal. Schoolleiders en beleidsmakers moeten zich ervan bewust zijn hoe belangrijk het is om het vertrouwen van leerlingen in hun leraren te evalueren en eventuele barrières voor dit vertrouwen aan te pakken om zo een veiligere schoolomgeving te creëren.