Pesten en groepsdruk – Waarom pesten een groepsprobleem is

Pesten lijkt vaak op het gedrag van één individu tegen een ander. Maar in werkelijkheid is pesten bijna altijd een groepsprobleem. De dynamiek in de groep bepaalt of pestgedrag ontstaat, voortduurt of stopt. Deze pagina legt uit wat groepsdruk is, hoe het pestgedrag in stand houdt, en hoe jij als omstander, leerkracht, leidinggevende of trainer kunt helpen om de norm te doorbreken.

Wat is groepsdruk?

Groepsdruk is de invloed die een groep uitoefent op het gedrag van een individu. Iedereen wil ergens bij horen. Daarom passen mensen zich aan de ongeschreven regels en verwachtingen van de groep aan, ook als ze het er niet mee eens zijn. Groepsdruk is een krachtige sociale factor, vooral bij jongeren, maar ook bij volwassenen op het werk of in teamsporten.

Waarom pesten in groepen ontstaat:

• Mensen willen niet zelf het doelwit worden en houden zich stil
• Pesters krijgen status of aandacht door hun gedrag
• Meelopers lachen mee, kopiëren gedrag of kijken weg
• Er is vaak geen duidelijke sociale norm tegen pesten binnen de groep
• Omstanders voelen zich niet verantwoordelijk of bevoegd om iets te doen

De rol van meelopers en zwijgers:

• Meelopers versterken het pestgedrag door mee te lachen of het goed te keuren
• Zwijgers bevestigen het gedrag door niets te doen of te zeggen
• Daardoor voelt de pester zich gesteund en gaat het pesten door

De impact van groepsdruk op slachtoffers:

• Slachtoffers voelen zich buitengesloten door de hele groep, niet alleen door de pester
• Ze ervaren onzichtbaarheid, schaamte en sociale uitsluiting
• Hoe meer mensen zwijgen, hoe groter de schade voor het slachtoffer

Wat zegt de wetenschap?

Onderzoek van sociologen en gedragswetenschappers toont aan dat pesten vaak draait om het verkrijgen van groepsstatus. Kinderen (en volwassenen) pesten niet per se uit haat, maar omdat het hen iets oplevert: aandacht, macht, invloed. Wanneer de groep dat niet meer goedkeurt, stopt het gedrag. Uit onderzoek blijkt ook dat pesten in 57% van de gevallen binnen tien seconden stopt als omstanders ingrijpen.

Hoe verander je de groepsnorm?

• Benoem pestgedrag als ongewenst, duidelijk en consequent
• Stimuleer positief gedrag binnen de groep en waardeer het zichtbaar
• Zet positieve leiders in als rolmodellen
• Train leerlingen, collega’s of teamleden in sociale vaardigheden en omgaan met druk
• Creëer een cultuur waarin fouten maken, sorry zeggen en verbeteren normaal is

Wat kun jij doen als omstander?

• Laat met je houding zien dat je het gedrag afkeurt
• Spreek je uit als het veilig is: "Dit is niet oké", "Stop hiermee"
• Steun het slachtoffer, tijdens of na het incident
• Zoek medestanders en maak pesten bespreekbaar in de groep

Wat kunnen professionals doen?

• Leerkrachten, coaches en leidinggevenden kunnen groepsnormen expliciet maken
• Gebruik werkvormen om de groep zelf na te laten denken over hun rol
• Stimuleer open gesprekken over veiligheid, gedrag en groepsdruk
• Herken subtiele groepsdynamieken en stuur bij als dat nodig is

Pesten pak je aan via de groep. Niet door te focussen op de pester alleen, maar door de norm te veranderen. Groepsdruk is sterk – maar positieve groepsdruk is sterker. Geef ruimte aan mensen om het juiste te doen. Want pesten stopt, waar de groep dat besluit.

Lees meer over groepsdruk in ons kenniscentrum Pesten en download de werkvorm ‘De kracht van de groep’. Samen maken we van toekijken naar optreden de nieuwe norm. #dagtegenpesten #groepsdruk #pestenstoptwaarjijbegint