Pesten op het werk komt helaas ook voor in het onderwijs. Of je nu leerkracht, schoolleider of ondersteunend personeel bent – een onveilige werksfeer beïnvloedt niet alleen je werkplezier, maar ook de kwaliteit van het onderwijs. In dit artikel lees je hoe je pestgedrag op school herkent, voorkomt en aanpakt.
Wat is pesten op de werkvloer?
Pesten is structureel gedrag dat iemand buitensluit, kleineert of ondermijnt. Denk aan roddelen, negeren, vernederende grappen of het systematisch buitensluiten van een collega. In een schoolteam kan dit subtiel beginnen maar snel uit de hand lopen – zeker als er geen actie wordt ondernomen.
Hoe herken je pestgedrag op school?
Leerkrachten en ander schoolpersoneel durven pestgedrag vaak niet direct te melden, uit angst voor escalatie of omdat ze denken dat het “erbij hoort”. Enkele signalen waar je op kunt letten:
Een collega meldt zich regelmatig ziek of lijkt angstig.
Iemand wordt steeds buitengesloten van overleg of informele gesprekken.
Er is sprake van roddels, sarcasme of systematisch negeren.
De werksfeer binnen een team is gespannen of onveilig.
Een voorbeeld: Een jonge leerkracht wordt structureel genegeerd tijdens teamvergaderingen. Haar voorstellen worden weggelachen, terwijl collega’s onderling wél serieus genomen worden. Dit kan leiden tot onzekerheid, stress en zelfs vertrek uit het onderwijs.
Pestgedrag voorkomen in jouw schoolorganisatie: praktische tips
- Stel duidelijke gedragsregels op
Leg in een gedragscode vast wat wel en niet acceptabel is binnen het team. Benoem specifiek wat onder pestgedrag valt, zodat iedereen dezelfde norm hanteert. Voeg een klachtenprocedure toe en stel een vertrouwenspersoon aan.
- Maak het onderwerp bespreekbaar
Organiseer regelmatig voorlichtingssessies of themabijeenkomsten over sociale veiligheid op het werk. Laat experts, vertrouwenspersonen of HR-adviseurs uitleg geven. Gebruik posters, mailings of intranetberichten om de norm zichtbaar te houden.
- Train leidinggevenden en teamleiders
Schooldirecteuren en teamleiders spelen een sleutelrol in het herkennen en stoppen van pestgedrag. Trainingen helpen hen signalen beter te herkennen en sneller in te grijpen.
Wat als er al wordt gepest?
- Ga het gesprek aan
Wacht niet af. Spreek zowel dader als slachtoffer apart én samen aan. Geef aan dat pesten vanaf dat moment onacceptabel is. Gebruik heldere taal. Niet vermanend, maar feitelijk.
Let op: Ga niet in discussie over het waarom. Daarmee schuif je de schuld richting het slachtoffer.
- Herstructureer indien nodig
Soms is het effectief om teams anders in te richten. Verplaats het groepje pesters of bied het slachtoffer tijdelijk een andere werkplek aan.
- Onderzoek de onderliggende oorzaak
Speelt er onrust binnen het team? Denk aan reorganisaties, hoge werkdruk of onzekerheid over aanstellingen. Open communicatie helpt onrust en daarmee pestgedrag te verminderen
Praktische voorbeelden van aanpak in het onderwijs
Casus: Op een basisschool signaleert een intern begeleider dat een collega stelselmatig buiten het team wordt gehouden. De schoolleider roept een teamoverleg bijeen, laat een externe coach meekijken en besluit de teamindeling aan te passen. Binnen drie maanden herstelt het vertrouwen.
Casus: Een startende leerkracht voelt zich gepest door haar duo-partner. Ze bespreekt dit met de vertrouwenspersoon. Samen gaan ze in gesprek met de directeur. De school biedt beiden een coachtraject aan. Het gedrag stopt en de samenwerking verbetert.
Wat zegt de wet over pesten op het werk?
Volgens de Arbowet moeten werkgevers psychosociale arbeidsbelasting – waaronder pesten – actief voorkomen. Dat betekent:
Een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) waarin pestgedrag wordt meegenomen.
Een plan van aanpak met preventieve maatregelen.
Voorlichting aan personeel over gedragsnormen en procedures.
Toezicht op naleving van afspraken.
Daarnaast beschermt het Burgerlijk Wetboek werknemers via artikel 7:658 en de Wet Gelijke Behandeling.
Wat kun je doen als slachtoffer van pesten op school?
Stel je grenzen: Geef duidelijk aan wat je als onacceptabel ervaart.
Praat erover: Bespreek het met een vertrouwenspersoon, collega of je leidinggevende.
Documenteer alles: Houd bij wat er gebeurt, wanneer en wie erbij betrokken is.
Zoek hulp: Schakel een bedrijfsarts, vakbond of rechtsbijstand in.
Maak melding: Meld het pestgedrag intern of extern, bijvoorbeeld bij de Inspectie SZW.
Wat kun jij doen als collega?
Luister zonder oordeel.
Toon steun, maar maak het niet groter dan het is.
Bespreek samen met de gepeste welke stappen er mogelijk zijn.
Wijs op hulpkanalen zoals HR of vertrouwenspersonen.