Pesten is een ernstig probleem dat niet alleen onder jongeren voorkomt, maar ook onder ouderen in woonzorgcentra en verpleeghuizen. In dit uitgebreide artikel duiken we dieper in op dit onderwerp, onderzoeken we de oorzaken, gevolgen en bieden we inzichten in hoe dit probleem aangepakt kan worden.
Stichting Stop Pesten Nu vertrouwt volledig op vrijwillige donaties en de inzet van vrijwilligers om haar belangrijke werk mogelijk te maken. Wij ontvangen geen subsidies, waardoor wij volledig afhankelijk zijn van de steun van mensen zoals u.
Steeds meer senioren wonen in begeleid wonen en verpleeghuizen, is er een stijgende trend van peer-to-peer pesten, dat is pesten door andere bewoners of cliënten. Volgens hoogleraar sociaal werk Robin Bonifas blijkt uit recente onderzoeken dat ongeveer 1 op de 5 senioren wordt gepest. Het is moeilijk in te schatten hoe groot het probleem is, omdat veel van dergelijke handelingen niet worden gemeld. Uit het onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen blijkt dat 20% van de ouderen aangeeft weleens gepest te worden. Het verzorgend personeel geeft aan dat het zelfs om 40% van de ouderen gaat. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met die van kinderen op scholen, maar het is verbazingwekkend dat vrijwel geen onderzoek naar pestgedrag onder ouderen is gedaan. Bovendien zijn geen antipestprogramma’s voor woonzorgcentra beschikbaar, terwijl dit probleem zich in zo’n grote mate voordoet in woonzorgcentra.
Of het nu gaat om schelden of fysieke woordenwisselingen, het is een aspect van het seniorenleven dat serieus moet worden genomen.
Leestip! Pesten onder ouderen in woonzorgcentra en verpleeghuizen: hoe herken je het en wat kun je doen?
Pesten onder ouderen in woonzorgcentra en verpleeghuizen kan verschillende oorzaken hebben. Vaak speelt sociale isolatie een grote rol. Ouderen kunnen zich eenzaam voelen, wat kan leiden tot frustratie en negatieve interacties met medebewoners. Daarnaast kunnen persoonlijke conflicten, rivaliteit en onverwerkte emoties uit het verleden bijdragen aan pestgedrag.
Pestkoppen van alle leeftijden zijn vaak agressief en controlerend en richten zich op personen die als zwak of kwetsbaar worden beschouwd. Ze kunnen zelfstandig of in groepen optreden. In sommige gevallen is dit een levenslange eigenschap, die nu wordt tentoongesteld in een nieuwe setting en met nieuwe mensen.
Juist bij senioren die gebukt gaan onder lichamelijke kwalen kan de veerkracht ontbreken om inschikkelijk te zijn. Als je bijvoorbeeld last hebt van ernstige vermoeidheid en pijn, kun je als het ware niet veel ruimte hebben in je denkvermogen om begrip te tonen voor een ander. In de ouderenzorg spelen echter andere factoren een rol. Door woonsituaties bij ouderen kan het individu zich gefrustreerd en het gevoel te hebben geen controle te kunnen uitoefenen zodat het pesten stopt. Sommige van deze problemen komen voort uit de aanpassing aan het leven in een gemeenschappelijke omgeving. Gedrag zoals roddelen, anderen intimideren of mensen pesten kan hen een gevoel van hernieuwde controle over de situatie geven. Andere problemen zijn gewoon gerelateerd aan veroudering of cognitieve problemen. Degenen die lijden aan een psychische aandoening, dementie, chronische pijn en soortgelijke fysieke en mentale problemen kunnen verhoogde agressie ervaren. Diezelfde problemen maken anderen kwetsbaarder en vatbaarder voor slachtofferschap. Degenen die moeite hebben met communiceren, kunnen zich juist als pestkop gedragen vanwege hun woede of verwarring.
Lees ook:
De gevolgen van pesten voor ouderen kunnen ernstig zijn en een negatieve invloed hebben op hun welzijn en gezondheid. Pestslachtoffers kunnen zich angstig, depressief en machteloos voelen. Het kan ook leiden tot fysieke gezondheidsproblemen, zoals slaapproblemen, verminderde eetlust en verhoogde stressniveaus. Bovendien kan pesten het zelfvertrouwen van ouderen aantasten en hun gevoel van eigenwaarde verminderen.
Het is van vitaal belang dat woonzorgcentra en verpleeghuizen een zero-tolerancebeleid hanteren ten aanzien van pesten. Preventie is de sleutel tot het voorkomen van pestgedrag onder ouderen. Dit kan worden bereikt door het creëren van een ondersteunende en inclusieve omgeving, waarin sociale interacties worden aangemoedigd en respect voor elkaar wordt bevorderd. Daarnaast is het belangrijk om bewustwording te creëren over het probleem van pesten onder ouderen. Trainingen en workshops voor de medewerkers voor het herkennen en effectief aanpakken van pestgedrag. Het is ook essentieel om een open communicatiecultuur te bevorderen, waarin bewoners zich veilig voelen om pestincidenten te melden zonder angst voor represailles.
Stop Pesten Nu zet zich actief in voor het bestrijden van pesten in alle vormen en op alle leeftijden, inclusief onder ouderen in woonzorgcentra en verpleeghuizen. Door bewustwording te creëren, educatieve middelen te bieden en samen te werken met zorginstellingen, draagt Stop Pesten Nu bij aan het creëren van een veilige en respectvolle omgeving voor ouderen.
Over het algemeen trekken ouderen in woonzorgcentra elkaar niet aan de haren. Wel houden zij plekken bezet en sluiten zij anderen buiten. Ook kunnen zij elkaar negeren en blokkeren zij elkaars weg met bijvoorbeeld de rollator. Negatieve opmerkingen en blikken komen veel voor. Fysieke pesterijen kunnen in woonzorgcentra ook voorkomen. Meestal durven slachtoffers van pestgedrag dit niet goed aan te geven. Het is daarom van belang om alert te zijn op symptomen en patronen. Enkele voorbeelden:
Slachtoffers van pestgedrag durven het meestal niet aan te geven, het is dan ook van groot belang dat het personeel en familieleden van bewoners in een woonzorgcentrum alert zijn op symptomen en patronen. Deze gedragingen zijn geen bewijs van pestgedrag, maar kunnen wel een indicatie zijn. In deze gevallen is het belangrijk om de betreffende persoon nauwlettender in de gaten te houden of hem (ongezien) te vragen naar eventueel pestgedrag.
► Lees meer 'Wat kan er concreet tegen pestgedrag bij ouderen worden gedaan?
In verzorgingstehuizen heeft maar liefst 1 op de 5 bewoners te maken met pestgedrag. In woonzorgcentrum Hagedonk in Prinsenbeek hebben ze daarom een speciale anti-pestcoördinator.
Pesten door oudere leeftijdsgenoten is vergelijkbaar met pesten door kinderen en tieners. In seniorensituaties waar verpleeghuisbewoners of begeleid wonende bewoners ruimte en middelen moeten delen, kan het gaan om kliekjes. Kleine groepen kunnen aanspraak maken op bepaalde ruimtes, zitplaatsen of apparatuur, met uitzondering van andere. Pesten is iets anders dan plagen. Bij pesten is sprake van een ongelijke machtsverdeling en worden de gebeurtenissen als negatief ervaren door het slachtoffer. Pesten is systematisch en gericht op één persoon, terwijl plagen vaak eenmalig of over en weer plaatsvindt.
Slachtoffers van pesten voelen zich vaak genegeerd, geïntimideerd of buitengesloten.
Over het algemeen trekken ouderen in woonzorgcentra elkaar niet aan de haren. Wel houden zij plekken bezet en sluiten zij anderen buiten. Zij negeren en blokkeren zij elkaars weg met bijvoorbeeld de rollator. Negatieve opmerkingen en blikken komen veel voor. Fysieke pesterijen zijn niet uitgesloten. Ook worden ouderen uitgesloten van activiteiten zoals het gezamenlijk nuttigen van maaltijden. Het gaat om zaken als het maken van nare opmerkingen en roddelen, doen alsof je iemand niet ziet of hoort, iets afpakken, spugen, het overslaan bij traktaties, niet teruggroeten, geruchten zaaien, dreigen met geweld, express in persoonlijke ruimte komen, stelen of kapot maken eigendommen van een ander en schoppen onder tafel.Voorgeschiedenis
Een oudere kan vroeger, op school of op het werk, gepest zijn. Hierdoor kan zijn vertrouwen in een groep ernstig zijn aangetast. Daardoor kan het voorkomen dat iemand al bij de eerste indruk schuw of terughoudend overkomt. Het kan ook zijn dat iemand de sociale vaardigheden niet heeft ontwikkeld om goed en zelfstandig in een groep te functioneren. In dergelijke gevallen kan het woonzorgcentrum bijdragen door een oudere te begeleiden wanneer hij voor het eerst de eetzaal betreedt. Daarbij kan de begeleider van tevoren een groep uitgezocht hebben, waarvan hij denkt dat de oudere daarbij zou kunnen passen. Hij kan de groep en de nieuweling dan actief aan elkaar voorstellen. Sociale vaardigheids- en weerbaarheidstrainingen kunnen ook in een woonzorgcentrum nog hun vruchten afwerpen.
Het Nationaal Ouderenfonds heeft helaas ook moeten constateren dat ouderen die vroeger als kind gepest zijn, de jonge daders later in het woonzorgcentrum weer tegenkomen. Het pestgedrag wordt dan hervat, veelal doordat dan dezelfde groepspatronen weer ontstaan. De kans hierop is groter naarmate de keuzevrijheid voor woonzorgcentra kleiner is.
Waarom is het, ook voor volwassenen, zo moeilijk om hardop te zeggen dat je gepest wordt? Patricia Bolwerk van stichting Stop Pesten Nu legt het uit. Zie video hieronder van RTL Nieuws 'Praten over pesten is super moeilijk, en dit is waarom!' Pesten in verzorgingshuizen leidt tot isolatie en vereenzaming, praat met een organisatie voor hulp of advies of praat met iemand die u vertrouwt.
Lees hier meer over ouderenmishandeling en wat jij hier tegen kan doen. Ouderenmishandeling is niet alleen fysiek (slaan, schoppen) of psychisch (bijvoorbeeld uitschelden of isoleren). Onder ouderenmishandeling valt ook:
Om pesten onder ouderen goed aan te kunnen pakken moeten wij eerst weten wat de oorzaken van het pesten zijn. Enkele oorzaken zijn: Voortdurende evenwichtsverstoring in de groep, Zondebokmechanisme, Heterogeniteit van de groep, Verveling, Anonimiteit en Persoonlijke problemen.
► Lees meer over bovenstaande Oorzaken van pestgedrag bij senioren in Woonzorgcentra