Is pesten of cyberpesten strafbaar?

In de wet staat geen specifieke bepaling waarin pesten strafbaar wordt gesteld. Toch kan pesten in extreme gevallen in strijd zijn met de wet. Zo kan er sprake zijn van:

• Belediging, artikel 266 Wetboek van Strafrecht.
• Smaad, artikel 261 Wetboek van Strafrecht.
• Laster, artikel 262 Wetboek van Strafrecht.
• Stalking artikel 285b Wetboek van Strafrecht.
• Bedreiging, artikel 285 Wetboek van Strafrecht.

Maar ook pesten in de vorm van discriminatie, identiteitsdiefstal, geestelijke mishandeling en het plaatsen van onrechtmatige filmpjes en/of afbeeldingen kan strafbaar zijn.

Delictsomschrijving

Pestgedrag is pas strafbaar als iemand precies handelt zoals wordt beschreven in het artikel van het Wetboek van Strafrecht waar het delict in staat. Zo staat smaad beschreven in artikel 261 van het Wetboek van Strafrecht en heeft smaad de volgende delictsomschrijving:

Hij die opzettelijk iemands eer of goede naam aanrandt, door telastlegging van een bepaald feit, met het kennelijke doel om daaraan ruchtbaarheid te geven, wordt, als schuldig aan smaad, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.

Als de rechter bewezen acht dat er in een concrete situatie wordt voldaan aan de bovenstaande delictsomschrijving, kan die persoon voor smaad worden veroordeeld.

Bedreiging

Pestgedrag is niet altijd strafbaar. Zo is er pas sprake van strafbare bedreiging als het slachtoffer vreest dat bepaalde dreigementen ook echt waar gemaakt zullen worden. Daarbij toetst de rechter niet of een bepaald persoon bang wordt van een bedreiging, maar wordt er getoetst of er bij een gemiddeld persoon vrees kan ontstaan vanwege de bedreiging. Bij de strafbaarheid van bedreiging is het niet van belang of de dreiger de dreigementen echt waar wilde maken of niet.

Vrijheid van meningsuiting

Tegenover het recht van een gepest persoon staat vaak het recht op vrijheid van meningsuiting. Het recht op vrijheid van meningsuiting gaat heel ver: zo mag je shockeren, kwetsen of verontrusten. Alleen mag volgens het Europese Hof van de Rechten van de Mens vrijheid van meningsuiting niet nodeloos kwetsend of schadelijk zijn.

Uiteindelijk hangt het altijd af van de omstandigheden van het geval of er sprake is van strafbaar handelen. Bij de toets of iemand strafbaar handelt wordt er gekeken naar de hoedanigheid van een persoon. Bij kinderen wordt er minder snel vastgesteld dat ze strafbaar handelen dan bij volwassenen. Er wordt ook gekeken naar andere omstandigheden, zoals het middel waarmee wordt gepest. Beweringen op internet worden over het algemeen minder letterlijk genomen dan beweringen op school. Bij sommige delicten, zoals smaad of bedreiging, is er juist sprake van strafverzwaring als via het internet bepaalde schadelijke afbeeldingen of teksten worden verspreid.

Online pesten juridisch slim aanpakken

Het is handig om zoveel mogelijk bewijs te verzamelen als je ernstig wordt gepest. Zo kan pestgedrag op het internet worden vastgelegd door screenshots te maken. Hierdoor kom je juridisch sterker te staan als je eventueel aangifte wilt doen tegen extreem pestgedrag.

Als je via internet wordt lastiggevallen kan je zoekmachines, websitebeheerders en websitehosters vragen om bepaalde informatie te verwijderen. Zo zijn hostingproviders verplicht om schadelijke informatie op tijd weg te halen volgens de Notice- and Take Down-plicht. Als ze dat niet doen of te laat doen, worden ze zelf aansprakelijk voor de schade van het laten staan van de onrechtmatige content en kan er een schadevergoeding worden geëist.

Als een onbekend persoon op internet een profiel aanmaakt en daarmee schade aanricht, kan je in bepaalde gevallen een provider verzoeken de naam, adres en woonplaatsgegevens te verstrekken zodat achterhaald kan worden wie bepaalde onrechtmatige filmpjes, afbeeldingen of teksten op internet heeft geplaatst.

Zorgplicht school

In Nederland hebben scholen een zorgplicht tegenover leerlingen. Deze zorgplicht is een inspannings­verplichting en geen resultaatverplichting. Op het gebied van pesten betekent dit dat scholen voldoende maatregelen moeten nemen om pesten te voorkomen, maar er kan niet worden verwacht dat scholen pesten volledig kunnen uitbannen. De regels voor scholen om actie te ondernemen tegen pesten zijn recent wel verscherpt. Op 1 augustus 2015 is het wetsvoorstel Sociale Veiligheid op School in werking getreden, waarin staat dat scholen nu ook de verplichting hebben om:

1. Een erkend anti-pestprogramma te gebruiken dat voldoet aan de wettelijk criteria.

2. Een vertrouwenspersoon en anti-pestcoördinator hebben

3. De veiligheid en welbevinden van leerlingen op school te monitoren.

Scholen moeten dankzij dit wetsvoorstel ook verplicht verantwoording afleggen over de resultaten van hun inspanningen om pesten te voorkomen.

Conclusie

Concluderend kan pesten strafbaar zijn, maar dan moet het wel gaan om een extreme vorm van pesten, waarbij wordt voldaan aan een delictsomschrijving in het Wetboek van Strafrecht. Het is verstandig om zoveel mogelijk bewijs vast te leggen als je denk dat er sprake is van strafbaar handelen. Als je via het internet wordt gepest kan je ook derden, zoals providers, verzoeken om schadelijke content van het internet te verwijderen of de gegevens van een anonieme pester te verstrekken. In de praktijk worden scholen bijna nooit aansprakelijk gesteld voor het niet stoppen van pesten, want ze hebben geen resultaatverplichting om pesten te voorkomen. Recent is de zorgplicht van scholen wel verscherpt doordat het wetsvoorstel Sociale Veiligheid op School in werking is getreden, zodat scholen verplicht verantwoording moeten afleggen over de resultaten van hun inspanningen om pesten te voorkomen.

Onderzoek Suzanne Hartholt