Pesten op het werk aanpakken begint bij de organisatie, niet bij het slachtoffer

Op de werkvloer ervaren ruim 2,5 miljoen Nederlanders pesten, roddelen en ander grensoverschrijdend gedrag. Voor velen wordt de werkplek daardoor een dagelijkse kwelling, terwijl organisaties te maken krijgen met verzuim, stress en dalende productiviteit. Toch wordt er vaak onvoldoende tegen opgetreden, waardoor pestgedrag blijft voortbestaan.

Uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de werknemers aangeeft dat hun organisatie niet ingrijpt bij pestgedrag, terwijl een kwart aangeeft dat pesters zonder gevolgen hun gang kunnen gaan. Dit heeft niet alleen impact op de slachtoffers, maar ook op de werksfeer en de financiële gezondheid van een bedrijf. De kosten door ziekteverzuim, burn-out en personeelsverloop lopen in de miljarden euro’s. Toch zijn er manieren om pestgedrag aan te pakken, mits de focus op de juiste elementen wordt gelegd.

Maak pestgedrag bespreekbaar in de organisatie

Pesten is een sociaal proces, waarbij het hele team betrokken is. Soms is pestgedrag opzettelijk en gericht op het kleineren van een collega, maar het kan ook onbewust plaatsvinden. Wat de één als een luchtige grap ervaart, kan voor een ander grensoverschrijdend zijn. Dit maakt het belangrijk om een open cultuur te creëren waarin mensen vrijuit kunnen aangeven waar hun grenzen liggen.

Door teams actief in gesprek te laten gaan over welk gedrag wel en niet acceptabel is, ontstaat er bewustwording. Dit gaat verder dan algemene gedragsregels of ethische codes; het draait om een cultuur waarin collega’s zich veilig voelen om aan te geven wanneer iets niet prettig voelt. Wanneer teams de kans krijgen om elkaars grenzen te leren kennen en respecteren, ontstaat er wederzijds begrip en vermindert de ruimte voor pestgedrag.

Zorg voor een gezamenlijke focus en duidelijke rollen

Pesten ontstaat vaak in een werkomgeving waar de structuur ontbreekt en medewerkers niet goed weten wat hun rol of toegevoegde waarde is. Dit kan leiden tot onzekerheid en concurrentie, waardoor er sneller groepsvorming en uitsluiting ontstaan. Een duidelijke verdeling van taken en een gezamenlijke missie kunnen helpen om de focus te verleggen.

Wanneer een team werkt aan een helder doel, ontstaat er meer samenwerking en minder ruimte voor onderlinge conflicten. Medewerkers die een duidelijk gevoel van zingeving ervaren in hun werk, zijn minder geneigd zich bezig te houden met negatief gedrag. Op een werkplek waar iedereen weet wat zijn of haar bijdrage is, zal de groepsdynamiek positiever worden en zal pestgedrag minder snel escaleren.

Leg de focus niet op het slachtoffer

Een veelgemaakte fout bij het aanpakken van pestgedrag is dat de aandacht vooral uitgaat naar degene die gepest wordt. Dit lijkt misschien logisch, maar het kan de situatie juist verergeren. In plaats van het probleem bij de pester of de groepsdynamiek aan te pakken, wordt het slachtoffer vaak op een weerbaarheidstraining gestuurd met de boodschap dat hij of zij sterker in de schoenen moet staan.

Deze aanpak werkt averechts. Door het slachtoffer op cursus te sturen, wordt de verantwoordelijkheid bij de verkeerde persoon gelegd. Bovendien zal de situatie vaak escaleren wanneer iemand geleerd heeft om zich te verweren en dit in de praktijk brengt. Pesters reageren met tegenmaatregelen, waardoor de werkrelatie alleen maar verslechtert. De focus moet daarom niet liggen op het individu, maar op de groep en de bredere organisatiecultuur.

Betrek de omstanders bij de oplossing

Het aanpakken van pestgedrag betekent niet alleen dat de dader ter verantwoording wordt geroepen, maar vooral dat de omstanders worden aangespoord om een actieve rol te spelen. In veel organisaties zijn er collega’s die het pesten zien gebeuren, maar niets doen uit onzekerheid of angst om zelf het volgende slachtoffer te worden. Dit is problematisch, want juist deze omstanders kunnen een grote invloed hebben op de groepsdynamiek.

Door medewerkers bewust te maken van hun rol en hen te leren hoe ze kunnen ingrijpen, kan pestgedrag effectief worden tegengegaan. Dit kan variëren van subtiele interventies, zoals het weghalen van een collega uit een vervelende situatie, tot het later aanspreken van de pester. Wanneer collega’s leren om actief positie te kiezen tegen pestgedrag, ontstaat er een cultuur waarin ongewenst gedrag niet wordt getolereerd.

Een werkplek waar respect centraal staat

Pesten op de werkvloer is een structureel probleem dat een organisatie breed moet aanpakken. Het vraagt om een heldere visie, een actieve rol van leidinggevenden en een team dat zich bewust is van de eigen invloed op de werksfeer. Door pestgedrag bespreekbaar te maken, de juiste focus te leggen en medewerkers te betrekken bij de oplossing, kan een werkplek gecreëerd worden waar iedereen zich veilig en gewaardeerd voelt.

Het succes van een organisatie hangt niet alleen af van prestaties en resultaten, maar ook van de manier waarop medewerkers met elkaar omgaan. Een gezonde werkcultuur begint met een omgeving waarin respect en samenwerking de norm zijn.