Pesten op het werk Wat het is en hoe het te stoppen

Wat is pesten op het werk?

Pesten op het werk is herhaald, onredelijk gedrag dat gericht is tegen een medewerker of een groep medewerkers. Dit gedrag zorgt voor een onveilige werkomgeving en heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid en het welzijn van werknemers. Pesten kan verschillende vormen aannemen, zoals verbaal, fysiek, emotioneel, sociaal en zelfs seksueel misbruik. Dit kan gebeuren tijdens persoonlijke interacties, maar ook via digitale kanalen zoals e-mail, sociale media en videoconferenties.

Pesten op de werkvloer valt onder psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Dit betekent dat het kan leiden tot langdurige stress, verhoogd ziekteverzuim en in ernstige gevallen zelfs tot arbeidsongeschiktheid. Medewerkers die worden gepest, raken vaak gedemotiveerd en ervaren minder werkplezier. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de slachtoffers zelf, maar ook voor het bedrijf. Werkgevers worden geconfronteerd met een dalende productiviteit, hogere kosten door verzuim en een negatieve werksfeer die kan leiden tot personeelsverloop.

Hoe herken je pesten op het werk?

Pestgedrag op de werkvloer kan zich op verschillende manieren manifesteren. Soms is het openlijk en duidelijk zichtbaar, zoals herhaalde beledigingen of fysiek intimiderend gedrag. In andere gevallen is het subtieler en moeilijker te herkennen, zoals buitensluiten of het verspreiden van geruchten.

Pesten kan direct plaatsvinden, bijvoorbeeld door steeds kleinerende en vernederende opmerkingen te maken, voortdurend kritiek te leveren of iemand fysiek te bedreigen. Het kan ook indirect zijn, zoals het structureel negeren van een collega, het opzettelijk achterhouden van belangrijke informatie of het verspreiden van valse beschuldigingen.

Voor slachtoffers kan het moeilijk zijn om pestgedrag te benoemen of erover te praten. Ze kunnen zich machteloos voelen, bang zijn voor de gevolgen van een melding of denken dat het probleem vanzelf overgaat. Maar pesten stopt niet vanzelf. Het is belangrijk dat werknemers en werkgevers signalen herkennen en actie ondernemen om een veilige en respectvolle werkomgeving te behouden.

Wat is géén pesten?

Niet elk conflict of kritische feedback is pesten. Werkgevers en leidinggevenden moeten medewerkers kunnen aanspreken op hun prestaties en gedrag, zonder dat dit als pesten wordt gezien. Situaties zoals een opbouwend functioneringsgesprek, het stellen van redelijke prestatiedoelen, het toewijzen van taken of het nemen van disciplinaire maatregelen zijn geen pestgedrag, mits deze op een eerlijke en objectieve manier worden uitgevoerd.

Wel is het belangrijk om te waken voor situaties waarin correcties of managementbeslissingen worden gebruikt als een excuus om iemand structureel te ondermijnen of opzettelijk onredelijk te behandelen. Als een werknemer systematisch oneerlijk wordt beoordeeld, bewust wordt genegeerd of voortdurend onrealistische werkdruk krijgt opgelegd, kan dit alsnog als pesten worden beschouwd.

Wat zijn de gevolgen van pesten op het werk?

Pesten kan ernstige gevolgen hebben voor de persoon die het treft. Veel slachtoffers ervaren stress, angst en een laag zelfbeeld. Lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, slaapproblemen en een verhoogde bloeddruk kunnen optreden. In sommige gevallen kan pesten leiden tot burn-out of langdurig verzuim.

Niet alleen het slachtoffer ondervindt schade, maar ook de organisatie zelf. Een negatieve werksfeer kan leiden tot een daling van de productiviteit, een verhoogd ziekteverzuim en een hoger personeelsverloop. Werknemers die zich onveilig voelen, presteren minder goed en zullen minder gemotiveerd zijn om samen te werken. Bedrijven die pesten niet aanpakken, lopen ook juridische risico’s. Werkgevers kunnen aansprakelijk worden gesteld als ze onvoldoende maatregelen nemen om pesten te voorkomen of te stoppen.

Waarom gebeurt pesten op het werk?

Pesten ontstaat door een combinatie van factoren. Soms ligt het aan de pester zelf, die bijvoorbeeld weinig sociale vaardigheden heeft of zich bedreigd voelt door de competenties van een collega. In andere gevallen wordt het gedrag aangewakkerd door de bedrijfscultuur.

Een sterk hiërarchische of competitieve werkomgeving kan een voedingsbodem zijn voor pestgedrag. Gebrek aan duidelijke communicatie, onzekere werkverhoudingen of een reorganisatie kunnen spanning op de werkvloer vergroten. Sommige werknemers worden doelwit omdat ze afwijken van de groepsnorm, bijvoorbeeld door hun prestaties, achtergrond of manier van werken.

Pestkoppen maken vaak misbruik van de groepsdynamiek. Ze betrekken andere collega’s bij hun gedrag, waardoor de sociale druk toeneemt en het slachtoffer verder geïsoleerd raakt. Dit kan uitmonden in een situatie waarin het hele team het pestgedrag accepteert of zelfs aanmoedigt, waardoor het nog moeilijker wordt om het te stoppen.

Hoe pak je pesten op het werk aan?

Het stoppen van pesten begint met bewustwording en het bespreekbaar maken van het probleem. Slachtoffers kunnen proberen het pestgedrag direct aan te kaarten bij de pester. Soms is de pester zich niet bewust van de impact van zijn of haar gedrag. Een open gesprek kan helpen om de situatie op te lossen.

Als dit niet helpt, is het verstandig om steun te zoeken bij een vertrouwenspersoon, een collega of een leidinggevende. Werkgevers zijn verplicht om een veilige werkomgeving te garanderen. Dit betekent dat medewerkers die met pesten te maken krijgen, een klacht moeten kunnen indienen en dat hier serieus naar wordt gekeken.

Werkgevers kunnen maatregelen nemen om pesten te voorkomen en aan te pakken. Een helder anti-pestbeleid en duidelijke gedragsregels helpen om te laten zien dat pesten niet wordt getolereerd. Een vertrouwenspersoon biedt medewerkers een veilige plek om hun ervaringen te delen. Door trainingen en voorlichting te geven aan leidinggevenden en medewerkers, kan een bedrijf bewustzijn creëren en pesten sneller herkennen en tegengaan.

De zes stadia van pesten op het werk

Onderzoek toont aan dat pesten op het werk vaak een voorspelbaar patroon volgt. Het begint met de identificatie van een doelwit, meestal iemand die als bedreiging wordt gezien. Vervolgens begint de pester met subtiele aanvallen, zoals roddelen en kleine vernederingen.

Als het gedrag niet wordt gestopt, escaleert het en raakt het slachtoffer steeds verder geïsoleerd. Andere collega’s worden in de situatie betrokken en het slachtoffer wordt structureel buitengesloten. Uiteindelijk kan dit leiden tot ontslag, langdurig verzuim of zelfs arbeidsongeschiktheid.

Door dit patroon vroegtijdig te herkennen en actie te ondernemen, kan pesten worden gestopt voordat het onherstelbare schade aanricht.

Samen werken aan een veilige werkplek

Pesten op het werk is een probleem dat niet vanzelf verdwijnt. Het is de verantwoordelijkheid van zowel werkgevers als werknemers om een werkomgeving te creëren waarin respect en veiligheid centraal staan. Door pestgedrag tijdig te signaleren, bespreekbaar te maken en actief aan te pakken, kan een bedrijf een positieve werkcultuur bevorderen.

Wil je meer weten over pesten op het werk en hoe je het kunt stoppen?