Pesten op school is een probleem dat invloed heeft op de hele schoolgemeenschap

Scholen zijn verplicht om een sociaal veilige omgeving te bieden en pesten tegen te gaan. Hoe ze dit precies doen, mogen ze zelf bepalen, zolang ze voldoen aan de Wet veiligheid op school. Dit betekent dat scholen maatregelen moeten nemen om pestgedrag te signaleren, aan te pakken en te voorkomen.

Kinderen die te maken hebben met pesten kunnen hulp vinden bij organisaties zoals Pestweb.nl, waar ze ervaringen kunnen delen en advies krijgen over hoe ze met het probleem om kunnen gaan. Ook ouders kunnen hier terecht met vragen over hoe zij hun kind kunnen ondersteunen. Scholen moeten een veiligheidsplan hebben waarin beschreven staat hoe ze omgaan met pestgedrag. Dit kan een pestprotocol bevatten, waarin staat hoe de school pesten signaleert, welke maatregelen er zijn om het te voorkomen en hoe ouders en leerlingen meldingen kunnen doen. De school moet een vertrouwenspersoon en een aanspreekpunt voor pesten hebben. Deze informatie moet beschikbaar zijn via de schoolgids of de website van de school.

Scholen moeten kunnen aantonen dat hun aanpak werkt. Er bestaan verschillende methoden en programma’s die bewezen effectief zijn en scholen kunnen helpen bij het opstellen van een beleid. Soms kan pesten strafbaar zijn, bijvoorbeeld als het gaat om ernstige belediging, mishandeling of bedreiging. In zulke gevallen kan de school aangifte doen bij de politie.

Pesten is niet slechts een incident of een probleem tussen twee leerlingen. Het is een groepsproces waarbij de houding van omstanders een belangrijke rol speelt. Leerkrachten en andere schoolmedewerkers moeten leren signalen van pesten te herkennen. Dit is niet eenvoudig, omdat pesten vaak verborgen plaatsvindt. Slachtoffers durven vaak niet te praten over wat hen overkomt. Subtiele tekenen zoals teruggetrokken gedrag, verlies van zelfvertrouwen of sociale uitsluiting kunnen aanwijzingen zijn. Regelmatig het gesprek aangaan met leerlingen over hun gevoel van veiligheid in de klas is daarom belangrijk.

Door pesten bespreekbaar te maken, wordt het probleem zichtbaar. Er heerst vaak de misvatting dat pesten vanzelf overgaat of een normaal onderdeel van de schooltijd is. Dit zorgt ervoor dat pestgedrag blijft bestaan. Als leerkracht is het belangrijk om openlijk over pesten te praten en duidelijk te maken dat het serieus wordt genomen. Dit betekent ook dat de school moet erkennen dat pesten in elke klas kan voorkomen en dat er een actieve aanpak nodig is om de veiligheid van alle leerlingen te waarborgen.

Pesten is niet alleen de verantwoordelijkheid van de pester en het slachtoffer. De hele groep speelt een rol. Pesten blijft bestaan als de groep het toestaat of niet ingrijpt. Daarom is het essentieel om het groepsproces te veranderen en leerlingen te laten zien dat zij samen verantwoordelijk zijn voor een veilige sfeer in de klas. Dit kan door gesprekken te voeren, pestgedrag actief te benoemen en samen met de klas te werken aan een positieve sociale omgeving.

Een veilige omgeving is de basis voor het voorkomen van pesten. Als een klas of school onveilig aanvoelt, wordt de kans op pestgedrag groter. Dit kan komen door onduidelijke regels, inconsequent optreden van de leerkracht of een sfeer van wantrouwen. Een veilige schoolomgeving begint met heldere regels die voor iedereen gelden. Leerkrachten moeten consequent optreden en laten zien dat pesten niet wordt getolereerd. Soms zijn er ingrijpende maatregelen nodig, zoals het tijdelijk verwijderen van een leerling uit de groep om de rust en veiligheid te herstellen.

Online pesten is een verlengstuk van pesten in de klas. Het gebeurt op platformen die vaak onzichtbaar zijn voor volwassenen, waardoor het moeilijk te reguleren is. De anonimiteit van internet maakt het voor leerlingen makkelijker om pestgedrag te vertonen zonder direct geconfronteerd te worden met de gevolgen. Daarom is het belangrijk om leerlingen bewust te maken van de impact van hun online gedrag en hen te leren dat respect ook online geldt. Scholen kunnen een meldpunt instellen waar leerlingen ongepast online gedrag veilig kunnen rapporteren.

Pesten kan ernstige gevolgen hebben voor slachtoffers. Het kan leiden tot sociale isolatie, angst, depressie en in sommige gevallen zelfs tot suïcidale gedachten. Het is daarom cruciaal om pesten niet te onderschatten en tijdig in te grijpen. Leerkrachten, ouders en schoolbesturen moeten samenwerken om ervoor te zorgen dat leerlingen zich veilig voelen en zich kunnen ontwikkelen zonder angst voor pestgedrag.

Om pesten effectief aan te pakken, moeten scholen preventieve maatregelen nemen en de juiste interventies inzetten. Dit kan via programma’s die zich richten op het verbeteren van sociale vaardigheden, het bevorderen van een positief schoolklimaat en het begrenzen van probleemgedrag. Een anti-pestprogramma moet breed gedragen worden binnen de school en consequent worden toegepast. Kortdurende of halfslachtige aanpakken werken niet en kunnen zelfs averechts effect hebben.

Er zijn verschillen in de aanpak van pesten in het primair en voortgezet onderwijs. In het basisonderwijs is er meer directe begeleiding en toezicht mogelijk, terwijl in het voortgezet onderwijs pesten vaak minder zichtbaar is en zich meer online afspeelt. Dit vraagt om een andere benadering waarbij zowel offline als online veiligheid gewaarborgd wordt.

Als pesten leidt tot ernstige emotionele of psychische problemen bij een leerling, kan specialistische hulp nodig zijn. Dit kan bestaan uit individuele begeleiding, training in weerbaarheid of gesprekken met een schoolpsycholoog. Het is belangrijk dat de school niet alleen het pestgedrag zelf aanpakt, maar ook ondersteuning biedt aan leerlingen die hier de gevolgen van ondervinden.

Leerlingen en ouders kunnen op verschillende manieren hulp zoeken bij pesten. De eerste stap is om in gesprek te gaan met de mentor of vertrouwenspersoon van de school. Samen kan er gezocht worden naar een oplossing. Ouders kunnen zich ook wenden tot de schoolleiding als het probleem niet wordt opgelost. Als dit niet voldoende helpt, kunnen zij contact opnemen met de kinderombudsman of de onderwijsinspectie. De inspectie kan optreden bij ernstige klachten zoals fysieke agressie, seksuele intimidatie of systematisch pestgedrag waar de school niet adequaat op reageert.

Pesten op school kan niet worden opgelost met één enkele maatregel. Het vereist een combinatie van bewustwording, preventie en ingrijpen. Een veilige schoolomgeving waarin pesten niet wordt getolereerd, kan alleen worden bereikt als iedereen binnen de school – leerlingen, docenten en ouders – zich gezamenlijk inzet. Door pestgedrag actief te benoemen, duidelijke grenzen te stellen en leerlingen te betrekken bij het creëren van een positieve groepssfeer, kan pesten effectief worden tegengegaan en worden voorkomen.