Pesten is een groot probleem dat op verschillende leeftijden en in diverse omgevingen voorkomt—of het nu op school, op het werk, in de sportwereld, of in woonzorgcentra gebeurt. Het tijdig herkennen van de signalen van pesten is essentieel voor preventie en interventie. Deze uitgebreide gids biedt inzichten over hoe je pesten kunt herkennen in verschillende contexten en helpt leraren, ouders, werkgevers, coaches en zorgverleners om effectief in te grijpen.
Wat is pesten? Een korte introductie
Pesten is een vorm van ongewenst gedrag dat herhaaldelijk voorkomt en waarbij de dader(s) opzettelijk iemand fysiek, verbaal, sociaal of online pijn doen. Het draait om het bewust schaden van een ander en gebeurt vaak vanuit een machtspositie of door middel van groepsdruk. Wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat pesten een grote impact kan hebben op de mentale en fysieke gezondheid van slachtoffers, en de sfeer in een groep kan verpesten.
Belangrijke kenmerken van pesten zijn:
- Herhaling: Pesten is geen eenmalig incident, maar gebeurt herhaaldelijk.
- Machtsongelijkheid: Er is een (gevoelde) machtsongelijkheid, bijvoorbeeld door sociale status, fysieke kracht, of toegang tot informatie.
- Opzet om te schaden: De dader heeft als doel om de ander te intimideren, te kwetsen of te vernederen.
Voor meer informatie over wat pesten is, de verschillende vormen en de impact, kun je terecht bij het kenniscentrum Pesten met uitgebreide informatie per doelgroep.
1. Pesten herkennen op school
Op scholen komt pesten helaas vaak voor en het herkennen ervan kan lastig zijn omdat het vaak subtiel gebeurt. Pesten kan leiden tot blijvende emotionele schade bij leerlingen en een onveilige leeromgeving creëren. Hier zijn enkele signalen om op te letten:
Signalen bij leerlingen
- Fysieke signalen: Onverklaarbare blauwe plekken, schaafwonden of kapotte kleding kunnen wijzen op fysiek geweld.
- Gedragsveranderingen: Leerlingen die plotseling hun interesse in school verliezen, bang zijn om naar school te gaan, of vaak te laat komen, kunnen het slachtoffer zijn.
- Sociale isolatie: Een leerling die geïsoleerd is van klasgenoten, niet wordt uitgenodigd voor activiteiten, of plotseling stopt met sociale activiteiten, kan buitengesloten worden.
- Emotionele signalen: Stress, prikkelbaarheid, huilbuien of plotselinge woede-uitbarstingen kunnen duiden op emotionele problemen door pesten.
Signalen voor leraren en schoolpersoneel
- Groepsdynamiek in de klas: Let op veranderende vriendengroepen, leerlingen die zich dominant gedragen, of juist leerlingen die zich stil en teruggetrokken gedragen.
- Cyberpesten: Let op signalen van digitaal pesten, zoals verstuurde kwetsende berichten via mobiele telefoons of sociale media.
- Afname in schoolprestaties: Een plotselinge daling in cijfers of motivatie kan een teken zijn dat een leerling gepest wordt.
Het herkennen van deze signalen en het bespreekbaar maken van pesten op school is van groot belang. Kijk voor meer tips over wat je kunt doen als je vermoedt dat een leerling gepest wordt in het Kenniscentrum Pesten voor Scholen.
2. Pesten herkennen op de werkplek
Pesten op het werk, ook wel "mobbing" genoemd, kan een grote impact hebben op zowel de slachtoffer als de werkomgeving. Het herkennen van signalen van pesten is belangrijk om de werksfeer positief en productief te houden.
Signalen bij werknemers
- Psychische klachten: Veel stress, spanning of angst om naar werk te gaan zijn waarschuwingssignalen.
- Fysieke klachten: Hoofdpijn, slapeloosheid, en maagklachten kunnen fysieke uitingen zijn van pestgerelateerde stress.
- Verandering in gedrag of werkprestaties: Een daling in productiviteit, minder motivatie, of veelvuldig ziekteverzuim kunnen duiden op een onveilige werkomgeving.
Signalen voor leidinggevenden en HR
- Sfeer op de werkvloer: Een negatieve werksfeer, waarbij roddels, scheldpartijen of intimidatie voorkomen, wijst vaak op pestgedrag.
- Cliques of uitsluiting: Let op situaties waarin bepaalde medewerkers structureel buitengesloten worden van projecten, vergaderingen of sociale activiteiten.
- Klachten en conflicten: Meerdere klachten over een specifieke werknemer of groep kunnen wijzen op pestgedrag.
Meer informatie over hoe je pesten op de werkplek kunt herkennen en aanpakken, kun je vinden in het Kenniscentrum Pesten op het Werk
3. Pesten herkennen in sportclubs
Sportclubs zijn plaatsen waar respect en teamwork centraal staan, maar kunnen ook broedplaatsen zijn voor pestgedrag. Zowel jonge als oudere sporters kunnen te maken krijgen met pesten binnen teams of van coaches.
Signalen bij sporters
- Angst of vermijden van trainingen en wedstrijden: Sporters die plotseling geen zin meer hebben in de sport of trainingen willen overslaan, kunnen gepest worden.
- Veranderingen in prestaties: Een daling in prestaties of inzet kan te maken hebben met pestgedrag binnen het team.
- Sociale terugtrekking: Sporters die buiten de groep vallen, niet worden betrokken bij teamactiviteiten, of geen contact zoeken met medespelers.
Signalen voor coaches en sportbestuurders
- Negatieve teamdynamiek: Als er constant ruzie is binnen het team, of bepaalde leden altijd buiten de groep vallen, kan dit een teken zijn van pesten.
- Fysiek geweld of agressieve grappen: Agressief gedrag, zoals duwen, slaan of harde opmerkingen, kunnen signalen zijn van fysiek of verbaal pesten.
- Ongezonde competitie: Competitie is normaal binnen sport, maar wanneer het tot uitsluiting, vernedering of agressie leidt, is er sprake van pestgedrag.
In het Kenniscentrum Sport kun je meer lezen over het aanpakken van pesten binnen sportclubs en hoe je een veilige sportomgeving kunt creëren.
4. Pesten herkennen in woonzorgcentra
Pesten komt niet alleen voor bij jongeren of volwassenen, maar ook onder ouderen. Bewoners van woonzorgcentra kunnen gepest worden door medebewoners, of in sommige gevallen zelfs door verzorgend personeel.
Signalen bij bewoners
- Emotionele veranderingen: Angst, verdriet, prikkelbaarheid, of depressieve klachten kunnen wijzen op pesten.
- Sociale isolatie: Een bewoner die zich terugtrekt, niet deelneemt aan groepsactiviteiten, of bepaalde personen en plekken vermijdt, kan gepest worden.
- Lichamelijke klachten: Onverklaarbare verwondingen of tekenen van verwaarlozing kunnen wijzen op fysieke intimidatie.
Signalen voor verzorgers en familieleden
- Veranderingen in gedrag of stemming: Een plotselinge verandering in gedrag, zoals boosheid, apathie of teruggetrokkenheid.
- Negatieve groepsdynamiek: Cliques binnen de groep bewoners, waarbij sommige mensen worden buitengesloten of belachelijk gemaakt.
- Klagende bewoners: Als een bewoner klaagt over een bepaalde medebewoner of verzorger, is het belangrijk om dit serieus te nemen en te onderzoeken.
Meer informatie over pesten onder ouderen en tips voor het signaleren en aanpakken ervan vind je in het Kenniscentrum Pesten in Woonzorgcentra
Signalen van Online Pesten
Online pesten, ook bekend als cyberpesten, kan soms moeilijk te herkennen zijn. Het gebeurt vaak buiten het zicht, op smartphones en computers, maar de impact is net zo echt als pesten in persoon. Hier zijn enkele signalen en stappen die je kunt nemen als je vermoedt dat jij of iemand die je kent online wordt gepest.
Signalen dat iemand online gepest wordt
- Verandering in gedrag
Iemand die normaal actief en open is op sociale media en plotseling stilvalt, kan een teken zijn. - Emotionele reacties
Let op als een vriend plotseling verdrietig, boos of teruggetrokken is na het gebruik van hun telefoon of computer. - Vermijden van sociale situaties
Als iemand die normaal sociaal is, begint te vermijden om met vrienden af te spreken of activiteiten te doen die ze voorheen leuk vonden. - Problemen met slapen
Stress door cyberpesten kan leiden tot slapeloosheid of juist heel veel slapen. - Veranderingen in schoolprestaties
Een plotselinge daling van cijfers of interesse in school kan een signaal zijn.
Wat kun je doen als je denkt dat je online gepest wordt?
- Praat erover
Zoek iemand die je vertrouwt, zoals een ouder, leraar, of vriend, en vertel hen wat er aan de hand is. - Bewaar bewijs
Maak screenshots van kwetsende berichten, foto's of posts. - Blokkeer de pesters
De meeste sociale media platforms hebben opties om gebruikers te blokkeren. - Meld het pesten
Gebruik de meldfuncties op sociale media om pestgedrag te rapporteren. - Zoek professionele hulp
Als het pesten je te veel wordt, zoek dan hulp bij organisaties
Tips & tools om cyberpesten / online pesten te voorkomen en aan te pakken
- Privacy instellingen
Leer hoe je je privacy instellingen op sociale media kunt aanpassen om je informatie te beschermen. - Digitale voetafdruk
Wees je bewust van wat je online deelt. Alles wat je post kan tegen je gebruikt worden. - Sterke wachtwoorden
Gebruik sterke, unieke wachtwoorden voor al je accounts en verander ze regelmatig.
► Lees alles over online pesten / cyberpesten hier in het Kenniscentrum.
Als je ziet dat iemand anders gepest wordt
- Steun bieden
Laat weten dat je er voor hen bent en dat ze niet alleen zijn. - Niet doorsturen
Verspreid geen pestberichten of foto's, zelfs niet om het aan iemand te laten zien. - Spreek je uit
Als je je veilig voelt, spreek dan tegen het pesten en moedig anderen aan hetzelfde te doen. - Meld het
Als het pesten op school gebeurt, meld het dan bij een leraar of vertrouwenspersoon.
► Ga naar het Kenniscentrum over #pesten voor #leerlingen - Tips, tools en adviezen