Het nieuwe schooljaar is een belangrijk moment om een goede basis te leggen voor een positief leer- en werkklimaat binnen scholen. De eerste weken van een schooljaar worden vaak de Gouden Weken genoemd. Dit concept, geïntroduceerd door Boas Bijleveld, benadrukt hoe cruciaal de eerste vier tot zes weken zijn voor het opbouwen van verbinding, structuur en een veilige groepsdynamiek. Een sterk begin in september kan bijdragen aan betere leerprestaties, een hechtere samenwerking binnen schoolteams en meer betrokkenheid van ouders.
Wat zijn de Gouden Weken?
De Gouden Weken verwijzen naar de eerste weken van het schooljaar waarin extra aandacht wordt besteed aan groepsvorming, verbinding en het creëren van een veilige sfeer in de klas. Dit proces begint al bij de eerste schooldag en kan doorlopen tot november of zelfs langer. De focus ligt op drie hoofdthema’s:
1. Leren van leerlingen: Een positieve groepssfeer zorgt ervoor dat leerlingen optimaal kunnen presteren en leren.
2. Samenwerking binnen teams: Een sterk teamverband tussen leraren en andere schoolmedewerkers vormt de basis voor een effectieve schoolorganisatie.
3. Betrokkenheid van ouders en externe actoren: Actieve participatie van ouders en samenwerking met externe partners versterken het schoolklimaat.
Het belang van een sterke start in september
Een goed begin van het schooljaar heeft een positief effect op het groepsklimaat en de individuele prestaties van leerlingen. Groepsvorming is een natuurlijk proces dat zich in fases ontwikkelt, zoals beschreven in de theorie van Tuckman (forming, storming, norming, performing). Door bewust te sturen en begeleiden in deze processen, kunnen leraren een veilige en gestructureerde omgeving creëren waarin leerlingen zich gehoord en gezien voelen.
Hoe werk je aan een positieve groepsvorming?
- Kennismaken en verbinden
De eerste weken staan in het teken van kennismaking. Door middel van energizers, kennismakingsactiviteiten en gezamenlijke spelvormen leren leerlingen en leraren elkaar beter kennen. Denk hierbij aan eenvoudige cirkelgesprekken waarbij leerlingen bijvoorbeeld hun lievelingskleur of favoriete seizoen delen. Dit legt de basis voor een veilige sfeer waarin iedereen zich op zijn gemak voelt.
- Duidelijke afspraken maken
In week twee of drie is het belangrijk om samen met de klas afspraken te maken over gedrag en omgangsvormen. Dit kan door middel van visuele hulpmiddelen, zoals posters met gedragsregels of een sociogram waarin leerlingen aangeven hoe zij zich voelen binnen de groep. Het betrekken van leerlingen bij het opstellen van deze afspraken vergroot hun verantwoordelijkheid en betrokkenheid.
- Actief observeren en monitoren
Leraren spelen een cruciale rol in het observeren van groepsdynamieken. Door bewust te kijken naar interacties binnen de klas, kunnen zij snel inspelen op signalen van ongemak of uitsluiting. Tools zoals sociogrammen of individuele gesprekken helpen hierbij.
- Herhalen en evalueren
Herhaling is essentieel, vooral voor jongeren in de puberteit. Regelmatige terugkoppeling en evaluatie van afspraken zorgen ervoor dat de groepsdynamiek positief blijft. Dit kan door middel van cirkelgesprekken of klasgesprekken waarin leerlingen feedback geven op zichzelf en op de groep.
De rol van ouders en schoolteams
Een sterke start in het schooljaar vraagt ook om samenwerking met ouders en collega’s. Door middel van omgekeerde oudercontacten kunnen ouders actief participeren en input geven over hun kind. Binnen schoolteams is het belangrijk om onderling af te stemmen en ervaringen te delen, zodat iedereen gelijkgericht kan werken aan een positief schoolklimaat.
Gouden, Zilveren en Bronzen Weken
Hoewel de focus ligt op de eerste weken van het schooljaar, stopt het groepsvormingsproces niet na september. Boas Bijleveld introduceert ook de Zilveren Weken (na de kerstvakantie) en de Bronzen Weken (eind van het schooljaar). Deze periodes bieden kansen om terug te blikken, afspraken te herzien en het groepsproces af te ronden.
Conclusie
De Gouden Weken vormen de basis voor een succesvol schooljaar. Door bewust aandacht te besteden aan groepsvorming, verbinding en structuur, kunnen scholen een veilige en stimulerende omgeving creëren voor leerlingen en leraren.