Toxisch leiderschap op de werkvloer: een alarmerende stijging in België

Recent onderzoek van Securex en KU Leuven toont een verontrustende stijging in toxisch gedrag door leidinggevenden op de Belgische werkvloer. Maar liefst 9,3 procent van de werknemers geeft aan dat zij te maken hebben met een toxische baas. Dit is een aanzienlijke stijging ten opzichte van 2021, toen 5,5 procent van de werknemers een vergelijkbare ervaring rapporteerde. Deze stijging is niet alleen een statistiek, maar een spiegel van een zorgwekkende trend die negatieve gevolgen heeft voor zowel werknemers als organisaties.

Wat is toxisch leiderschap?

Toxisch leiderschap verwijst naar een stijl van leidinggeven die schadelijk is voor de werknemers en de organisatie. Dit kan variëren van extreem controlerend gedrag, zoals micromanagement, tot afwachtend of passief leiderschap waarbij leidinggevenden hun verantwoordelijkheid uit de weg gaan. In beide gevallen voelen werknemers zich vaak niet gesteund, overmatig gecontroleerd of genegeerd, wat leidt tot een verhoogd risico op grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer.

De gevolgen van toxisch gedrag

Het onderzoek toont aan dat werknemers onder een toxische baas een verhoogd risico lopen op burn-out en andere psychische klachten. Zo geeft 43,5 procent van de werknemers met een overmatig controlerende baas aan dat zij zich het afgelopen jaar slachtoffer voelden van grensoverschrijdend gedrag, zoals verbale of fysieke agressie, discriminatie, of pesterijen. Dit gedrag beperkt zich niet tot de leidinggevende zelf; ook collega’s en externen kunnen daders zijn, wat een giftige werkomgeving creëert.

Toxisch versus passief leiderschap

Interessant is dat niet alleen toxisch leiderschap problematisch is; ook passief leiderschap kan schadelijk zijn. 13,4 procent van de Belgische werknemers ervaart hun leidinggevende als zeer passief. Meer dan de helft van deze werknemers voelt zich slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag. Passieve leiders missen vaak de vaardigheden of de wil om duidelijke gedragsregels op te stellen en conflicten aan te pakken, wat een cultuur van straffeloosheid en wanorde bevordert. Hierdoor kunnen grensoverschrijdend gedrag en pesten ongeremd plaatsvinden.

Een opvallend resultaat van het onderzoek is dat arbeiders vaker aangeven dat ze een toxische baas hebben dan bedienden. Dit verschil kan deels worden verklaard door de mogelijkheid tot telewerken. Werknemers die de optie hebben om vanuit huis te werken, rapporteren minder vaak toxisch leiderschap. Telewerken kan dus als een buffer dienen tegen toxisch gedrag, aangezien werknemers zich minder blootgesteld voelen aan direct toezicht en controlerend gedrag.

Hoe kan toxisch leiderschap worden tegen gaan?

Om toxisch gedrag te verminderen, moeten bedrijven een omgeving creëren waarin werknemers zich veilig voelen en worden ondersteund. Dit kan door het bevorderen van autonomie en het bieden van structuur:

1. Ondersteuning van autonomie: Werknemers moeten de vrijheid hebben om te bepalen hoe ze hun werkdoelen bereiken. Dit verhoogt niet alleen hun motivatie maar ook hun productiviteit. Regelmatige feedback en betrokkenheid zijn hierbij essentieel.

2. Structuur bieden: Het opstellen van duidelijke gedragsregels kan helpen om een veilige werkomgeving te creëren. Werknemers weten wat er van hen wordt verwacht en kunnen makkelijker escaleren wanneer er iets misgaat. Dit voorkomt niet alleen grensoverschrijdend gedrag, maar versterkt ook de psychologische veiligheid op de werkvloer.

Conclusie

Toxisch leiderschap is een groeiend probleem in België en heeft ernstige gevolgen voor het welzijn van werknemers en de algehele werkcultuur. Zowel extreem controlerend als passief leiderschap kan leiden tot een toename van grensoverschrijdend gedrag en een verminderde werktevredenheid. Bedrijven moeten proactieve stappen ondernemen om een ondersteunende en veilige werkomgeving te creëren door autonomie te bevorderen en duidelijke structuren en gedragsregels in te voeren. Alleen zo kunnen we streven naar een werkomgeving waar respect en psychologische veiligheid centraal staan, en waar pesten en grensoverschrijdend gedrag geen ruimte krijgen.

Bij Stop Pesten Nu geloven we in het belang van een positieve werkcultuur waar elke werknemer zich veilig en gewaardeerd voelt. Door bewustwording te creëren en preventieve maatregelen te promoten, willen we bijdragen aan een werkplek waar toxisch gedrag geen kans krijgt om te floreren