In de schoolomgeving is het essentieel om het onderscheid te begrijpen tussen plagen en pesten. Beide vormen van interactie komen vaak voor, maar hun aard en impact verschillen aanzienlijk. Het juiste inzicht in deze gedragingen helpt leerkrachten, ouders en verzorgers om passend te reageren en een veilige omgeving voor kinderen te waarborgen.
Plagen: een speelse interactie
Plagen is een vriendelijke en speelse vorm van communicatie tussen kinderen. Het gebeurt vaak wederzijds en zonder kwade intenties. Kinderen plagen elkaar bijvoorbeeld over een grappige val of geven elkaar bijnamen die geen negatieve gevoelens oproepen. Het doel van plagen is niet om te kwetsen, maar eerder om humor en verbondenheid te creëren.
De kenmerken van plagen maken het duidelijk onderscheidend van pesten. Plagen gebeurt sporadisch en meestal in een gelijkwaardige relatie waarin beide partijen plezier beleven. De interactie is kortdurend en heeft geen negatieve gevolgen. In sommige gevallen kan plagen zelfs bijdragen aan het ontwikkelen van sociale vaardigheden en het leren omgaan met humor.
Pesten: een schadelijk patroon
Pesten daarentegen is een systematische en negatieve vorm van gedrag die is gericht op het schaden, isoleren of vernederen van een individu. Het wordt gekenmerkt door een ongelijkwaardige relatie, waarbij de pester meer macht of controle heeft. Pesten is niet eenmalig, maar gebeurt herhaaldelijk en kan zowel fysiek als emotioneel schadelijk zijn.
Voorbeelden van pesten zijn systematisch buitensluiten, herhaaldelijk uitschelden of fysiek geweld gebruiken. Slachtoffers van pesten ervaren vaak langdurige gevolgen, zoals angst, depressie en een lager gevoel van eigenwaarde. Dit maakt het cruciaal om pestgedrag vroegtijdig te herkennen en direct in te grijpen.
Waarom het verschil belangrijk is
Het begrijpen van het verschil tussen plagen en pesten is van groot belang, omdat de aanpak van deze gedragingen verschilt. Bij plagen kan het vaak voldoende zijn om kinderen te leren respectvol met elkaar om te gaan en grenzen te stellen. Bij pesten is echter een directe interventie nodig om het slachtoffer te beschermen en verdere schade te voorkomen.
Plagen en pesten zijn onderdeel van de sociale dynamiek van kinderen, maar ze vereisen verschillende strategieën om een positieve en veilige omgeving te creëren. Door kinderen bewust te maken van deze verschillen en hen vaardigheden aan te leren om respectvol te communiceren, kunnen we bijdragen aan hun welzijn en persoonlijke groei.
Stichting Stop Pesten Nu vertrouwt volledig op vrijwillige donaties en de inzet van vrijwilligers om haar belangrijke werk mogelijk te maken. Wij ontvangen geen subsidies, waardoor wij volledig afhankelijk zijn van de steun van mensen zoals u.
Beluister deze PestCast over Plagen & Pesten
De eerste gast is Jelle, Jelle is vrachtwagenchauffeur en hij wordt gepest op zijn werk. Vanaf 3:50 volgt het interview met Patricia Bolwerk.
Het belang van directe interventie
Het aanpakken van pestgedrag vereist een directe en duidelijke aanpak, zoals Patricia Bolwerk benadrukt. Leerkrachten en volwassenen zouden moeten reageren zodra zij ongepast gedrag waarnemen. Dit is niet alleen effectief, maar ook wat kinderen het meest waarderen. Door meteen in te grijpen en duidelijk aan te geven dat bepaald gedrag niet acceptabel is, wordt een veilige en respectvolle omgeving gestimuleerd.
Leerkrachten kunnen bijvoorbeeld zeggen: “Wat ik hier zie, vind ik niet oké. Ik accepteer dit niet.” Deze aanpak is eenvoudig en voorkomt dat langdurige gesprekken nodig zijn. Dit principe kan worden toegepast in verschillende settings, van scholen tot werkplekken, en zelfs in sociale groepen.
Het ontwikkelen van empathisch vermogen
Een belangrijk aspect van het voorkomen van pestgedrag is het aanleren van empathie vanaf jonge leeftijd. Marcel van Herpen benadrukt dat kinderen al vanaf de basisschool zouden moeten leren om zich in anderen in te leven. Dit helpt hen niet alleen om de gevolgen van hun gedrag te begrijpen, maar ook om proactief rekening te houden met anderen.
Empathie kan worden gestimuleerd door kinderen deel te laten nemen aan activiteiten waarbij ze actief moeten nadenken over hoe hun gedrag anderen beïnvloedt. Dit zou kunnen door middel van rollenspellen, groepsgesprekken en het bespreken van herkenbare situaties uit hun eigen leven.
De rol van ouders en opvoeders bij het aanpakken van pesten
Ouders spelen een cruciale rol in het aanpakken van pestgedrag. Het is belangrijk dat ouders open staan voor de mogelijkheid dat hun kind onderdeel kan zijn van pestgedrag, hetzij als pester of als meeloper. Bolwerk benadrukt dat ouders niet meteen in de verdediging moeten schieten, maar juist het gesprek aangaan met hun kind.
Een effectieve aanpak is bijvoorbeeld: “Ik heb gehoord dat je dit hebt gedaan. Waarom doe je dit? Ik accepteer het niet.” Door kinderen hierbij ook de kans te geven om hun gedrag uit te leggen, wordt niet alleen het probleem aangepakt, maar krijgen kinderen ook inzicht in de gevolgen van hun acties.
Groepsdynamiek en de rol van omstanders
Pesten gebeurt niet in een vacuüm; het speelt zich af in een sociale context waarin omstanders een belangrijke rol spelen. Veel kinderen blijven passief, terwijl een kleine interventie vaak al een groot verschil kan maken. Uit onderzoek blijkt dat wanneer één omstander actief ingrijpt, pestgedrag in veel gevallen direct stopt.
Omstanders moeten worden aangemoedigd om actie te ondernemen en te leren hoe ze dit op een veilige en effectieve manier kunnen doen. Dit kan worden bereikt door hen te leren eenvoudige stappen te nemen, zoals het ondersteunen van het slachtoffer, het melden van pestgedrag of simpelweg een duidelijke grens te stellen tegen de pester.
Voorbeeld: Het gezamenlijk aanpakken van conflicten
Een praktisch voorbeeld van het aanpakken van pest- en conflictsituaties is het gelijktijdig aanspreken van zowel de pester als het slachtoffer, zoals Van Herpen voorstelt. Door beide partijen een rol te geven in het oplossen van het conflict, leren kinderen verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag.
Bijvoorbeeld, tegen een kind dat gepest wordt, kun je zeggen: “Je moet leren hoe je hiermee omgaat, want je zult nog vaker met dit soort situaties te maken krijgen.” Tegen de pester kun je zeggen: “Denk na over hoe jouw gedrag anderen raakt en zorg dat je rekening houdt met hoe iemand anders zich voelt.”
De invloed van groepsdruk en sociale dynamiek
Groepsdruk speelt een enorme rol in pestgedrag. Kinderen die zich in hun eentje misschien nooit zouden misdragen, kunnen zich in een groep anders gedragen om erbij te horen. Dit onderstreept de noodzaak van het aanpakken van de sociale dynamiek binnen een groep.
Leerkrachten en ouders moeten alert zijn op signalen van groepsdruk en kinderen leren hoe ze weerstand kunnen bieden aan negatieve invloeden. Dit kan door positieve groepswaarden te stimuleren en open gesprekken te voeren over verantwoordelijkheid en respect.
Plagen
Definitie: Plagen is een speelse en wederzijdse vorm van interactie tussen kinderen. Het is meestal kortdurend en niet bedoeld om schade aan te richten.
Kenmerken van plagen:
- Gelijkwaardigheid: Bij plagen is er meestal sprake van een gelijkwaardige relatie tussen de betrokken kinderen. Beide partijen kunnen lachen en plezier beleven aan de interactie.
- Wederzijds: Plagen is vaak wederzijds en beide partijen doen mee aan het spel. Het is niet gericht op het pijn doen of vernederen van de ander.
- Kortdurend: Plagen gebeurt meestal af en toe en is van korte duur. Het heeft geen langdurige negatieve effecten op de betrokken kinderen.
- Niet schadelijk bedoeld: De intentie achter plagen is meestal niet kwaadwillend. Het kan zelfs helpen bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden, zoals het omgaan met humor en het opbouwen van veerkracht.
Pesten
Definitie: Pesten is een opzettelijke, herhaalde en negatieve vorm van gedrag gericht op een individu die zich moeilijk kan verdedigen. Het doel is om schade toe te brengen, macht te tonen en de ander te vernederen.
Kenmerken van pesten:
- Ongelijkwaardigheid: Bij pesten is er sprake van een machtsongelijkheid. De pester heeft meer macht of controle over het slachtoffer, dat zich vaak hulpeloos voelt.
- Herhaaldelijk: Pesten is geen eenmalige gebeurtenis, maar gebeurt herhaaldelijk en systematisch. Het kan dagen, weken, maanden of zelfs jaren aanhouden.
- Schadelijke intentie: De intentie achter pesten is om de ander te schaden, zowel fysiek als emotioneel. Het doel is om de ander pijn te doen, te vernederen of te isoleren.
- Langdurige gevolgen: Pesten kan ernstige en langdurige gevolgen hebben voor het slachtoffer, zoals angst, depressie, verminderde schoolprestaties en zelfs langdurige psychologische schade.
Voorbeelden
Plagen:
- Een vriend maakt een grap over een grappige val van een ander vriendje, en beide kinderen lachen er samen om.
- Een kind noemt een vriend liefdevol bij een bijnaam die de vriend niet echt vervelend vindt.
Pesten:
- Een groep kinderen sluit één kind systematisch buiten van spelletjes en activiteiten.
- Een kind wordt herhaaldelijk uitgescholden, uitgelachen of fysiek aangevallen door een ander kind of groep kinderen.