Het Vlaggensysteem stimuleert gezond seksueel gedrag en draagt bij aan het voorkómen en terugdringen van seksueel grensoverschrijdend gedrag onder kinderen en jongeren. Het Vlaggensysteem biedt professionele opvoeders die met kinderen en jongeren werken een interventie om seksueel gedrag te beoordelen, het te bespreken met collega’s en de kinderen en jongeren zelf, en om gepast te reageren.
Wanneer gaat gezond seksueel experimenteergedrag over in licht of zelfs zwaar grensoverschrijdend gedrag? Hoe reageer je op seksueel gedrag van kinderen en jongeren? En hoe leer je ze wat wel en niet oké seksueel gedrag is? Het Vlaggensysteem biedt professionele opvoeders die met kinderen en jongeren werken een interventie om seksueel gedrag te beoordelen, het te bespreken met collega’s en de kinderen en jongeren zelf en om gepast te reageren.
Doel
Het Vlaggensysteem stimuleert gezond seksueel gedrag en draagt bij aan het voorkómen en terugdringen van seksueel grensoverschrijdend gedrag onder kinderen en jongeren.
Het stuurwiel van het Vlaggensysteem
Doelgroep
De uiteindelijke doelgroep van het Vlaggensysteem bestaat uit kinderen en jongeren van nul tot achttien jaar. Daarnaast is er een intermediaire doelgroep van professionele opvoeders.
Vlaggensysteem trainingsaanbod
Er zijn verschillende trainingen om te leren werken met het Vlaggensysteem. Het aanbod bestaat uit:
- Basistraining Werken met het Vlaggensysteem (aangeboden door een landelijk netwerk van door Movisie getrainde professionals)
- Train-de-trainer Werken met het Vlaggensysteem (aangeboden door Hobéon)
Alle informatie is te vinden op de website van het Vlaggensysteem.
Website Vlaggensysteem
Aanpak
De kern van het Vlaggensysteem is:
(1) het adequaat beoordelen van seksueel (grensoverschrijdend)
gedrag, (2) het bespreekbaar maken van dat gedrag met andere professionele opvoeders en met de kinderen en jongeren zelf en (3) het geven van een adequate pedagogische reactie.
Voor het adequaat beoordelen van seksueel gedrag wordt gebruik gemaakt van zes criteria en een normatieve lijst. De zes criteria zijn:
wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, leeftijds- en ontwikkelingsadequaat, contextadequaat/passend bij de situatie en zelfrespect.
De normatieve lijst is een tabel waarin voorbeelden van seksuele activiteiten en gedragingen per leeftijdscategorie (nul tot achttien jaar) staan beschreven. Deze wordt geraadpleegd bij het criterium ‘leeftijds- of ontwikkelingsadequaat’. Op basis van de zes criteria wordt bepaald of het gedrag aanvaardbaar is (groene vlag), licht seksueel
grensoverschrijdend (gele vlag), ernstig seksueel grensoverschrijdend (rode vlag) of zwaar seksueel grensoverschrijdend (zwarte vlag). Het handboek bevat een checklist met richtlijnen om situaties te beoordelen.
Voor organisaties die gaan werken met het Vlaggensysteem, is er een implementatieplan bestaande uit vier stappen. Randvoorwaarde is dat de instelling kwaliteitsbeleid heeft dat wordt nageleefd (stap 1). Minstens twee medewerkers van de organisatie volgen de basistraining en de train-de-trainer Vlaggensysteem (stap
2) alvorens zij het Vlaggensysteem in de organisatie gaan implementeren (stap 3) en daadwerkelijk gaan werken met het Vlaggensysteem (stap 4).
Voor het bespreekbaar maken van seksueel gedrag tussen professionele opvoeders onderling zijn zeven werkvormen ontwikkeld, bijvoorbeeld een werkvorm om binnen een team eigen weerstanden in kaart te brengen tegen het werken met het Vlaggensysteem. Ook zijn er zes werkvormen voor het bespreekbaar maken van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag met jongeren. In de werkvormen worden tekeningen gebruikt met voorbeelden/situaties van seksueel gedrag waarbij kinderen en jongeren betrokken zijn.
Professionele opvoeders kunnen met behulp van de tekeningen oefenen met het beoordelen van een situatie én met jongeren in gesprek gaan over de afgebeelde situaties en de criteria die daarop van toepassing zijn.
Het handboek bevat een overzicht en handvatten per vlag om een pedagogische reactie te geven op seksueel gedrag. Binnen het team kan met de eerdergenoemde werkvormen voor professionele opvoeders geoefend worden met het geven van een juiste reactie.
Materialen voor de uitvoerders
- Het handboek: Sensoa Vlaggensysteem. Reageren op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag van kinderen en jongeren (Frans & Franck, 6e herziene druk 2017)
- Een set van 49 kaarten
- Een normatieve lijst
- Hand-outs met benodigde materialen voor de werkvormen met kinderen en jongeren
- De brochure Kwaliteitsborging Vlaggensysteem (Movisie, 2014).
- Het factsheet Het Vlaggensysteem Residentiële Jeugdzorg. Tips voor een succesvolle implementatie (Movisie, 2017)
Materiaal voor ouders
- De brochure Over de grens. Seksueel opvoeden met het Vlaggensysteem (Franck, Frans, Van Decraen, Repetur & Boet, 2011)
Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie
Onderzoek
Er zijn drie onderzoeken naar de praktijkervaringen gedaan: onder jongeren in de residentiële jeugdzorg (Storms, 2015), onder professionals (Van Hevele, Dewaele & Buijsse, 2013) en onder jongeren en professionals in de residentiële jeugdzorg (Storms & Janssens, 2015). Het stuurwiel, de vlaggen, de tekeningen en de werkvormen zijn overwegend duidelijk voor jongeren, al is een criterium als ‘context’ voor een deel van de jongeren lastig te begrijpen.
De werkvormen voor jongeren kunnen meer op hen worden afgestemd (korter, dynamischer) (Storms, 2015; Storms & Janssens, 2015). Onder professionals wordt het Vlaggensysteem gewaardeerd (Storms 2015; Storms & Janssens, 2015; Van Hevele et al., 2013). In vergelijking met niet-gebruikers van het Vlaggensysteem begrijpen gebruikers van de interventie de criteria beter en kunnen ze beter aangeven of gedrag bij de ontwikkeling hoort, maar ze scoren niet verschillend op
het beoordelen van de (gegeven) criteria in situaties en het toekennen van de vlag. Wel gaan gebruikers vaker in gesprek met alle betrokkenen dan niet-gebruikers (Van Hevele et al., 2013).
Het Vlaggensysteem wordt vaak als een manier van denken gebruikt, maar nog beperkt ingezet in gesprekken met collega’s en de kinderen en jongeren zelf. Veel residentiële jeugdzorginstellingen hebben deelgenomen aan het project waarin het Vlaggensysteem werd doorontwikkeld voor de residentiële jeugdzorg. Dit met als doel om het Vlaggensysteem verder in de organisatie te borgen (Storms 2015; Storms & Janssens, 2015).
Het vierde onderzoek dat wij beschrijven, betrof de implementatie en outcome van en tevredenheid met dit Vlaggensysteem Residentiële Jeugdzorg. Dit onderzoek vond plaats gedurende de proefimplementatie van deze doorontwikkeling in twaalf instellingen voor residentiële jeugdzorg (De Lijster-Van Kampen, Vink, Van Berlo, Kuyper, Boer & Höing, 2017).
De onderzoekers concluderen dat professionals na invoering van deze methodiek meer kennis hebben over de seksuele ontwikkeling van jongeren. Ze weten beter wat te doen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag en zijn beter op de hoogte van de regels binnen hun instelling. Om het Vlaggensysteem tot een blijvend succes te maken is echter wel een duurzame implementatie nodig.
Beoordeling
De interventie Vlaggensysteem is in juni 2021 door de Erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid opnieuw erkend als Goed onderbouwd. Het is een mooie, levende interventie waar voortdurend mee en aan gewerkt wordt. De interventie blijft daardoor in ontwikkeling en actueel. Uitkomsten uit de evaluatie onder gebruikers worden meegenomen en het Vlaggensysteem wordt aangevuld met relevant materiaal. De interventie leent zich ook goed als instrument voor super- en intervisie voor professionele opvoeders. De onderbouwing wordt zeer sterk gevonden, ook omdat internationale en recente literatuur is meegenomen.
Download Interventiebeschrijving-Vlaggensysteem-2021.pdf 610.94 KB
Bron Movisie
