Deze les is bedoeld om leerlingen bewust te maken van de invloed van groepsdruk en subtiel pesten binnen vriendschappen. De video Onderhuids laat zien hoe een schijnbaar hechte vriendengroep spanningen kan verbergen en hoe iemand zichzelf kan verliezen in een poging erbij te horen.
.
Inleiding door de leraar (10 minuten)
Voorleestekst:
“Vandaag gaan we het hebben over groepsdruk en pesten, specifiek over hoe het binnen vriendengroepen kan plaatsvinden zonder dat het altijd direct zichtbaar is. Iedereen wil ergens bij horen, vooral in de tienerjaren is dit erg belangrijk. Maar soms leidt die behoefte om bij een groep te horen tot spanning of druk, waarbij je dingen doet die je eigenlijk niet wilt. Dit noemen we groepsdruk.
We gaan zo een film kijken waarin Keesje, een meisje van 15 jaar, zichzelf verliest omdat ze koste wat kost bij haar vrienden wil blijven horen. Terwijl we kijken, wil ik dat jullie letten op de relaties tussen de vriendinnen en hoe zij met elkaar omgaan. Let vooral op Keesje en hoe ze reageert op de druk van haar vriendinnen Lize en Dunja.”
Toelichting voor de leraar:
In deze fase wil je de leerlingen introduceren in het onderwerp groepsdruk en pesten. Geef een korte uitleg over groepsdruk, waarbij je benadrukt dat het niet altijd om extreme vormen van pesten gaat. Soms kan het subtiel zijn, zoals het gevoel dat je niet ‘nee’ kunt zeggen tegen iets wat je niet wilt doen. Je kunt voorbeelden geven zoals druk om populaire kleding te dragen, mee te doen aan roddelen, of niet te durven zeggen wat je echt denkt.
Kijken naar de film Onderhuids (30 minuten)
Leraar: “Laten we nu de film Onderhuids bekijken. Terwijl je kijkt, probeer je voor te stellen hoe Keesje zich voelt in haar vriendengroep. Wat valt je op aan hoe Lize en Dunja met haar omgaan? Hoe reageert Keesje op de druk die ze voelt? We bespreken dit allemaal na de film.”
Toelichting voor de leraar:
Tijdens het kijken hoef je de leerlingen alleen te vragen om op bepaalde relaties te letten. Laat de film op zich inwerken zonder veel extra instructies.
Nabespreking (20 minuten)
Voorleestekst en vragen voor de nabespreking:
1. Keesje’s positie in de groep:
- Vraag: “Hoe denk je dat Keesje zich gedraagt in de groep? Denk je dat ze zichzelf kan zijn?”
- Voorbeeldantwoord: “Keesje lijkt niet helemaal zichzelf te kunnen zijn. Ze is stil en onzeker en lijkt vaak te doen wat haar vriendinnen van haar verwachten, in plaats van wat ze zelf zou willen.”
- Toelichting: Keesje past zich aan de wensen van haar vriendinnen aan uit angst om afgewezen te worden. Dit is een duidelijk voorbeeld van hoe groepsdruk ervoor kan zorgen dat iemand niet zichzelf kan zijn.
2. Groepsdruk en zelfverlies:
- Vraag: “Waarom denk je dat Keesje zo bang is om buitengesloten te worden? Welke keuzes maakt ze om erbij te horen, en wat kost haar dat?”
- Voorbeeldantwoord: “Keesje is bang om haar vriendinnen kwijt te raken, dus ze doet mee aan dingen die haar eigenlijk niet prettig laten voelen. Ze verliest zichzelf een beetje omdat ze alleen bezig is met wat de anderen van haar vinden.”
- Toelichting: Bespreek hoe de angst om afgewezen te worden Keesje dwingt om keuzes te maken die tegen haar eigen gevoel ingaan. Dit kan leiden tot verlies van zelfvertrouwen en identiteit.
3. Rolverdeling in de groep:
- Vraag: “Wat valt je op aan de rollen van Lize en Dunja? Hoe beïnvloeden zij Keesje? Zijn ze zich bewust van hun gedrag?”
- Voorbeeldantwoord: “Lize en Dunja lijken de baas in de groep te zijn. Ze weten dat Keesje bang is om buiten te vallen, en ze gebruiken dat om hun positie te versterken. Misschien denken ze niet eens na over de gevolgen voor Keesje.”
- Toelichting: Groepsdruk ontstaat vaak door onuitgesproken regels en hiërarchieën binnen een groep. Lize en Dunja zijn zich mogelijk niet bewust van de impact die ze hebben, maar ze versterken wel de groepsdruk door te bepalen wat ‘normaal’ is binnen hun vriendschap.
4. Emotionele ontlading:
- Vraag: “Wat leidt volgens jou tot Keesje’s uitbarsting aan het eind? Had ze dit kunnen voorkomen? Wat had ze anders kunnen doen?”
- Voorbeeldantwoord: “Keesje heeft haar gevoelens zo lang ingehouden dat ze uiteindelijk ontploft. Ze had waarschijnlijk eerder moeten aangeven wat haar dwarszat, maar dat is moeilijk als je bang bent om vrienden te verliezen.”
- Toelichting: Keesje’s uitbarsting is een direct gevolg van het onderdrukken van emoties. Dit laat zien hoe belangrijk het is om je gevoelens uit te spreken, zelfs als dat moeilijk is binnen een groep.
Verwerkingsopdrachten
1. Schrijfopdracht (20 minuten)
Voorleestekst: “Schrijf een kort verslag vanuit het perspectief van Keesje. Wat denkt ze na haar uitbarsting? Wat zou ze willen zeggen tegen Lize en Dunja? En hoe zou ze nu verder willen gaan met haar vriendschappen?”
Toelichting voor de leraar:
Deze schrijfopdracht helpt leerlingen om zich in te leven in Keesje’s situatie. Ze kunnen nadenken over de impact van groepsdruk en hoe iemand zich voelt na zo’n uitbarsting. Mogelijke antwoorden zouden kunnen gaan over het gevoel van opluchting na het uiten van frustraties, maar ook de angst voor wat er nu met de vriendschap gaat gebeuren.
2. Rollenspel (10 minuten voorbereiding, 20 minuten uitvoering)
Voorleestekst: “Verdeel jezelf in groepjes van drie. We gaan de scène naspelen waarin Keesje uitgedaagd wordt door haar vriendinnen. Jullie mogen zelf kiezen hoe het eindigt: hoe kunnen Lize en Dunja de situatie anders aanpakken, zonder Keesje buiten te sluiten? Laat de scènes vervolgens aan elkaar zien.”
Toelichting voor de leraar:
Het rollenspel biedt leerlingen de kans om alternatieve manieren van omgaan met groepsdruk en conflicten te verkennen. Bespreek na afloop hoe de leerlingen het anders hebben aangepakt en wat dat voor effect had op de dynamiek in de groep.
Afsluiting (10 minuten)
Voorleestekst:
“Wat hebben jullie geleerd uit de film en het nabespreken? Wat is volgens jullie de beste manier om met groepsdruk om te gaan, vooral als je bang bent om buitengesloten te worden?”
Toelichting voor de leraar:
Laat de leerlingen reflecteren op de belangrijkste inzichten die ze hebben opgedaan. Het doel is om hen te helpen begrijpen dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn in een groep en dat groepsdruk en pesten subtiel kunnen zijn, maar een grote impact hebben. Je kunt als afsluiting benadrukken hoe belangrijk het is om je eigen grenzen aan te geven en respect te hebben voor de grenzen van anderen.