Leerlingen leren bewust om te gaan met sociale media door gezamenlijk positieve groepsafspraken te maken. Ze denken na over gedragscodes en leren hoe ze op een verantwoordelijke en respectvolle manier met elkaar omgaan online. De leerlingen formuleren zelf afspraken die bijdragen aan een veilige en positieve sfeer op sociale media.
Doelgroep
Leerlingen in het Voortgezet Onderwijs (VO) en Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO).
Lesopbouw
Stap 1: Introductie (5-10 minuten)
Voorbereiding docent: Start de les door het onderwerp sociale media te introduceren. Vraag de leerlingen naar hun eigen ervaringen en geef voorbeelden van zowel positief als negatief gedrag online.
Te lezen door de docent:
"We gaan het vandaag hebben over sociale media en hoe we daar op een goede manier mee kunnen omgaan. Sociale media kan heel leuk zijn; het helpt ons om met vrienden te praten, dingen te delen en om op de hoogte te blijven. Maar soms kan er ook iets misgaan. Daarom gaan we samen afspraken maken over wat goed gedrag is op sociale media. Deze afspraken noemen we gedragscodes: dat zijn regels die ervoor zorgen dat iedereen zich fijn en veilig voelt online."
Stap 2: Uitleg en voorbeelden geven (5-10 minuten)
Voorbereiding docent: Leg uit dat een gedragscode positief geformuleerd moet zijn en duidelijk maakt wat je wél moet doen. Geef het volgende voorbeeld:
- Gedragscode: "Vraag toestemming aan de persoon voordat je een foto of filmpje van hen op internet zet."
Leg uit dat dit een goede code is omdat het positief geformuleerd is (zegt wat je wél moet doen) en gericht is op respectvol en verantwoordelijk gedrag.
Stap 3: Brainstorm - Waar moet je aan denken bij sociale media? (10-15 minuten)
Instructies voor de docent: Vraag de klas om onderwerpen te bedenken die belangrijk zijn bij het gebruik van sociale media. Laat ze brainstormen over situaties waar gedragscodes voor nodig kunnen zijn. Noteer de ideeën op het bord. Denk bijvoorbeeld aan:
- Het plaatsen van foto's en video's
- Privégegevens delen
- Reageren op berichten van anderen
- Omgaan met roddels en gemene opmerkingen
- Privacy-instellingen en veiligheidsmaatregelen
Vragen om de brainstorm te begeleiden:
- "Welke dingen doe je veel op sociale media, zoals posten, liken of reageren?"
- "Zijn er situaties waarbij je niet weet wat de beste manier is om te reageren?"
- "Heb je wel eens iets online gezien waarvan je dacht: 'Dit kan eigenlijk niet'?"
Stap 4: Groepsopdracht - Formuleren van gedragscodes (20-25 minuten)
Instructies voor de docent: Verdeel de klas in groepjes van 3-4 leerlingen. Geef elke groep een van de onderwerpen van de brainstorm (of laat ze er zelf één kiezen). De opdracht is om per onderwerp minimaal drie positief geformuleerde gedragscodes te bedenken.
Voorbeelden voor docent om groepen op weg te helpen:
- Bij het delen van foto's of video's: "Denk na of iedereen die op de foto staat, het oké vindt dat je deze deelt."
- Bij reageren op berichten: "Reageer altijd respectvol op berichten van anderen, ook als je het niet met hen eens bent."
- Bij roddels of gemene opmerkingen: "Rapporteer negatieve of kwetsende berichten aan de platformbeheerder."
Tips voor de groepen:
- Schrijf de gedragscode altijd op in een positieve zin (wat je wél moet doen).
- Zorg dat de afspraken voor iedereen duidelijk en haalbaar zijn.
- Denk na over waarom de code belangrijk is: hoe helpt het om een positieve sfeer te behouden?
Stap 5: Terugkoppeling en klassendiscussie (15-20 minuten)
Instructies voor de docent: Laat elk groepje hun gedragscodes presenteren aan de klas. Bespreek samen of de afspraken duidelijk zijn en of ze bijdragen aan veilig en positief gedrag op sociale media. Laat de klas reageren en aanvullingen of verbeteringen voorstellen.
Vragen voor de klassendiscussie:
- "Zijn deze gedragscodes duidelijk en makkelijk om te volgen?"
- "Waarom is deze afspraak belangrijk? Wat zou er gebeuren als iedereen zich eraan zou houden?"
- "Zijn er nog andere afspraken die belangrijk zijn, maar nog niet genoemd zijn?"
Stap 6: Gezamenlijke gedragscode opstellen (10 minuten)
Instructies voor de docent: Gebruik de beste gedragscodes uit de presentaties om samen met de klas een gezamenlijke gedragscode op te stellen. Schrijf de gedragscodes op het bord en bespreek hoe de klas deze codes kan volgen en naleven.
Voorbeeld van een gezamenlijke gedragscode voor sociale media:
- "Denk altijd na voordat je iets plaatst; zou je het ook in het echt tegen iemand zeggen?"
- "Vraag toestemming voor het delen van foto’s of filmpjes waarop anderen te zien zijn."
- "Reageer met respect op berichten van anderen en blijf positief, ook als je het niet eens bent."
Stap 7: Afsluiting en follow-up (5 minuten)
Instructies voor de docent: Sluit de les af door de gezamenlijke gedragscode samen te vatten en te benadrukken hoe belangrijk het is om elkaar online te respecteren. Moedig de leerlingen aan om de gedragscode te delen met hun vrienden en te kijken of ze zich hieraan kunnen houden.
Te lezen door de docent:
"Vandaag hebben jullie mooie afspraken gemaakt over hoe we met elkaar omgaan op sociale media. Het is belangrijk dat we allemaal ons best doen om elkaar te respecteren en positief te blijven, zowel online als offline. Laten we deze afspraken proberen na te leven, zodat iedereen zich fijn voelt op sociale media."
Benodigdheden
- Bord of flip-over om de brainstorm en gedragscodes op te schrijven
- Pen en papier voor de groepjes om hun ideeën te noteren
Leerdoelen
- Leerlingen begrijpen wat positief en verantwoord gedrag is op sociale media.
- Leerlingen leren om gedragscodes te formuleren die bijdragen aan een veilige en respectvolle online omgeving.
- Leerlingen reflecteren op hun eigen online gedrag en leren om gezamenlijke afspraken te maken.
Evaluatie
Beoordeel de les op:
- Betrokkenheid: Namen de leerlingen actief deel aan de brainstorm, groepsopdracht en discussie?
- Inhoud gedragscodes: Zijn de gedragscodes positief, duidelijk, en gericht op het creëren van een veilige online omgeving?
- Samenwerking: Hebben de leerlingen samengewerkt om tot gezamenlijke afspraken te komen?
Met dit lesplan leren leerlingen om op een bewuste en positieve manier sociale media te gebruiken, en ontwikkelen ze samen gedragsregels die zorgen voor een veilige en plezierige online ervaring voor iedereen.
Stap 1: Introductie (Toelichting voor docent)
- Tip: Begin de les met een vraag om het gesprek te openen, zoals: "Wie gebruikt sociale media zoals Instagram, Snapchat, TikTok of WhatsApp?" of "Wat vinden jullie leuk aan sociale media?"
- Doel van de introductie: Laat de leerlingen zelf benoemen wat ze leuk of belangrijk vinden aan sociale media, maar bespreek ook kort de risico’s, zoals cyberpesten, privacyproblemen of misverstanden in communicatie.
Stap 2: Uitleg en voorbeelden geven (Toelichting voor docent)
- Gedragscodes positief formuleren: Leg uit dat positief geformuleerde codes duidelijk maken wat wél gewenst gedrag is, zoals "Wees respectvol", in plaats van wat je niet moet doen ("Stuur geen gemene berichten").
- Voorbeeld vragen: Als leerlingen voorbeelden nodig hebben, kun je vragen stellen zoals: "Wat zou jij fijn vinden als iemand jou een bericht stuurt?" of "Wanneer zou je je niet fijn voelen op sociale media?"
- Balans tussen vrijheid en veiligheid: Bespreek kort dat gedragscodes geen beperkingen zijn, maar juist bedoeld zijn om het gebruik van sociale media leuk en veilig te houden voor iedereen.
Stap 3: Brainstorm - Waar moet je aan denken bij sociale media? (Toelichting voor docent)
- Breed denken: Moedig leerlingen aan om aan verschillende aspecten van sociale media te denken. Noem specifiek dingen zoals delen van content (foto’s/video’s), reageren op posts, privacy-instellingen, groepschats en fake news.
- Voorbeelden geven als nodig: Als leerlingen vastlopen, kun je enkele situaties schetsen, zoals: "Stel dat je een grappige foto van je vriend(in) hebt, maar zij vinden het niet leuk. Wat zou je doen?"
Stap 4: Groepsopdracht - Formuleren van gedragscodes (Toelichting voor docent)
- Tips voor samenwerking: Zorg dat de leerlingen in hun groepje goed overleggen. Laat ze om de beurt een idee voor een gedragscode geven en samen bepalen welke codes het best werken.
- Feedback geven: Loop rond om te luisteren naar wat groepjes bespreken. Help ze met aanvullende vragen als ze vastlopen, zoals: "Waarom is deze afspraak belangrijk?" of "Hoe kan deze gedragscode ervoor zorgen dat iedereen zich veilig voelt?"
- Positieve sfeer bevorderen: Benadruk dat gedragscodes moeten helpen om een fijne en positieve sfeer te creëren, waarin iedereen zich prettig voelt om online te zijn.
Stap 5: Terugkoppeling en klassendiscussie (Toelichting voor docent)
- Onderlinge discussie stimuleren: Zorg ervoor dat leerlingen feedback kunnen geven op de gedragscodes van andere groepjes, maar houd het positief en constructief. Vraag bijvoorbeeld: "Wat vind je goed aan deze code?"of "Hebben jullie een tip om deze code nog beter te maken?"
- De link met de realiteit: Vraag tijdens de discussie naar ervaringen van leerlingen, zoals: "Heb je dit wel eens meegemaakt?" of "Hoe zou deze gedragscode je kunnen helpen?"
Stap 6: Gezamenlijke gedragscode opstellen (Toelichting voor docent)
- Toepasbaar maken: Zorg dat de uiteindelijke gedragscode niet te lang is (5-7 regels) en gemakkelijk te begrijpen en uit te voeren is voor iedereen.
- Praktisch toepassen: Vraag de leerlingen om te bedenken hoe ze deze codes kunnen toepassen in hun eigen gebruik van sociale media. Dit helpt de code relevant en toepasbaar te maken.
Stap 7: Afsluiting en follow-up (Toelichting voor docent)
- Afspraken levend houden: Geef aan dat de gemaakte gedragscode door de klas zelf is bedacht, en dat ze allemaal een verantwoordelijkheid hebben om deze na te leven.
- Voortzetten van de afspraken: Bespreek hoe de gedragscode ook buiten de les kan worden toegepast. Eventueel kun je voorstellen om de code op een zichtbare plek in het klaslokaal te hangen of te delen via een klasgroep op sociale media.
Algemene tips voor de docent
- Creëer een veilige sfeer: Moedig een open gesprek aan waarin alle leerlingen hun mening durven geven zonder dat er wordt geoordeeld. Dit zorgt ervoor dat iedereen actief deelneemt.
- Diversiteit in codes: Zorg dat er een goede balans is in de codes tussen verschillende aspecten van sociale media, zoals privacy, respect, positieve communicatie en veiligheid.
- Realistisch en toepasbaar: Let erop dat de gedragscodes realistisch zijn voor de leeftijdsgroep en daadwerkelijk toepasbaar in hun dagelijks online leven.
Met deze toelichtingen en tips kan de les worden afgestemd op de belevingswereld van leerlingen en kunnen ze actief meedoen bij het opstellen van positieve gedragscod